رجال عصر پهلوی ۲

آیت‌الله شیخ محمد خالصی‌زاده از فقیهان شیعه است که در دوره‌ی جنگ جهانی اول و مبارزات ضد بریتانیایی در عراق نقش مهمی داشت. از همین رو به ایران تبعید و تا سالیان طولانی از بازگشت به زادگاهش محروم ماند. خالصی‌زاده خیلی زود در فضای سیاسی‌ـ‌اجتماعی ایران آوازه یافت. چنان‌که در ماجرای جمهوری‌خواهی سخنانش شوری علیه آن برانگیخت. تأثیرگذاری او تنها محدود به حوزه‌ی سیاست نبود و در حوزه‌ی اندیشه‌ی دینی به اصلاحگری و خلوص‌گرایی باور داشت. مفاهیم و ایده‌هایی مانند حقیقت حجاب، سازگاری دین و علم، خرافه‌زدایی از عزاداری ها، تشیع صفوی و … که برای نخستین‌بار در حوزه‌ی اندیشه‌ی دینی بیان کرد، بعدها در میان فقیهان نواندیش و روشنفکران دینی مانند مرتضی مطهری، حسینعلی منتظری، مهدی بازرگان و علی شریعتی پیروانی یافت. ایده‌ی وحدت اسلامی او نیز متفاوت از اتحاد اسلام سیدجمال‌الدین اسدآبادی مبتنی بر فقه بود. برخلاف حوزه‌ی اندیشه اما زندگی سیاسی‌اش با تلاطمات و نوساناتی همراه بود. از همین رو در طول حیاتش متحدان و مخالفانی متفاوت و ناپایدار داشت و بخش مهمی از زندگی‌اش در حبس و تبعید گذشت.