حماسه های مردم بلوچ

داستان‌های حماسی بلوچستان را که به صورت نظم باقی مانده، شاعرانی سروده‌اند که خود شاهد و ناظر رخدادهای زمان خویش بوده‌اند. این سرایندگان معمولاً یا روحانی بودند یا به طبقه اشراف و حکومتگر محلی تعلق داشتند. بیشتر این حوادث جنگی و حماسه‌های عاشقانه در زمان حکومت میر چاکر رِند در حدود چهار صد و اندی سال پیش در بلوچستان شرقی (پاکستان امروزی) رخ داده‌اند. خوانندگان خوش صدا که معمولاً از طبقه «پهلوان» یا به عبارت دیگر نوازندگان و مطربان حرفه‌ای بودند، با همراهی سازهای پهلوانان در مجالس شادی مانند ختنه، عروسی و سایر جشن‌ها برنامه اجرا می کردند. در مراسم عروسی سرداران و ثروتمندان که هفت شب و روز طول می‌کشید، خوانندگان اشعار حماسی و رزمی، ساعت‌ها و به طور متوالی از ساعات اولیه شب تا صبح صادق آواز می‌خواندند. همچنین در این مراسم، اشعاری خوانده می‌شد که روحانیون و شیوخ بلوچ در مدح و منقبت پیامبر اسلام(ص) و به ویژه حضرت علی(ع) سروده بودند. می‌توان گفت که شاعران قدیم و جدید بهترین اشعار خود را در ستایش پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) سروده‌اند. بهترین نمونه، قصیده ملا‌فاضل رِند است و از شاعران جدید مولوی عبدالله روانبد شاعر معاصر بود که در بازگشت از زیارت خانه خدا دار فانی را وداع گفت. بخش اعظم اشعار حماسی این کتاب، از کتاب تاریخ ادبیات بلوچ، تألیف «محمد سردارخان بلوچ گیشکوری» برگرفته شده است. البته در مواردی از نوارهای ملا کمال خان هوت که همراه با ساز یا بدون ساز بوده‌اند استفاده شده است. همچنین برخی از دوستان بلوچ منت نهادند و اشعار حماسی ارزنده ای را در اختیار من قرار دادند، که شایسته است از واحد بخش بادپا (صابرو) به خاطر دو شعر حماسی درباره‌ی نبرد میربراهیم و سردار سیدخان و محمدزمان نوشیروانی درباره نبرد سردار مهراب خان نوشیروانی (پدربزرگ محمدزمان نوشیروانی) با ارتش رضاخان صمیمانه سپاسگزاری کنم. موضوع داستان‌های حماسی در سرتاسر بلوچستان یکی است و اشعار موازی نیز وجود دارد کوشش براین بوده تا روایات موثق‌تری ضبط و ثبت شوند. ضمناً ترجمه اشعار به فارسی، ترجمه آزاد است و برای درک بسیاری از واژه‌هایی که دیگر امروزه متداول نیستند از فرهنگ لغت سید گنج و از افراد مطلعی که سرگرم تحقیق و تتبع در زبان بلوچی هستند کمک گرفته شده است.