تحقیقی در امثال و حکم زبان بلوچی

لگور دم په ساهتء مریت ءُ بهادر موتء تام ءَ یک رندی چش ایت.
Lagowr dapm pa saahata merrit o behaador mowte taamaa yak randey chash it.
نامرد و ترسو هر لحظه می‌میرد و دلاور و شجاع یک بار طعم مرگ را می‌چشد.
درباره‌ی تشویق به شجاع بودن و دوری از ترس.

مردانی چّم سُهر انت.
Mardaani cham sohr ant.
چشم مردها سرخ است.
در بیان شجاعت و دلاوری افراد.

مردان پر وتی دین ءَ مرنت.
Mardaan par wati dinaa mer ant
مردان دلاور برای دین خود می‌میرند.
در اشاره به افراد شجاع.

مردبگاوانی که مالی مردار انت.
مال بگاوانی مردی شلوار انت.
Mard bagaawaani ke maali mordaarent. Maal bagaawaani mardey shalwaarent.
مال افراد ترسو مردار است: مال افراد ترسو شلوار افراد شجاع است.
در اشاره به افراد ترسو.

مرد په نام ءَ ءُ نامرد په نان ءَ مریت.
Mard pa naamaa o naamard pa naanaa merit.
مرد برای نام و نامرد برای نان می‌میرد:.
در اشاره به تفاوت افراد شجاع و افراد دنیاپرست.

مرد په هما مردءَ میاری انت که بُنْدَرِش هورنت.
Mard pa Hemaa marda mayaari ent ke bonderesh Hor ant
مرد برای همان مردی التزام و تعهد دارد که همسایه‌ی اوست.
در باب وقتی همسایه‌ی کسی مورد تجاوز قرار گیرد و همسایه‌ی قدرتمندش او از او دفاع نکند.

نامردانی سلیح جنگی روچ ءَ مردانی انت.
Namardaani seleyh jangey roochaa mardaani ent
اسلحه‌ی نامرد روز جنگ مال افراد شجاع و دلیر است.
درباب اینکه با تسلیم یا کشته شدن افراد ترسو اسلحه‌ی آن‌ها به افراد شجاع می‌رسد.

وتی دل ءَ مزار کن.
Wati delaa mazaar kan
دل خود را لبریز از شجاعت (شیرگونه) بنما.
در تشویق برای مقابله با دشمن نیرومند.

هَرکسیّ په جنگ ءَ روت سرنه چاریت، هرکسیّ په سانگءَ روت مال نه چاریت
Har kassey pa jangaa rowt sara na chaarit Harkasey pa saangaa rowt maal na chaarit.
کسی که برای جنگ می‌رود سر خود را نگاه نمی‌کند و کسی که به وصلت می‌رود به مال خود توجهی ندارد.
در بیان شجاعت انسان در هنگام بروز موانع.

آدم یک بری مریت.
AA dam yak barey merit
آدم یک بار می‌میرد.
در باب دمیدن روح شجاعت در افراد ترسو.

آئی کـﮣتـگین جوری انت.
Aai koth etageyn jaworey ent.
او عصاره جور [خرزهره: گیاه بسیار تلخ] است.
درباره‌ی فرد شجاع، دلاور و سر سخت.

پلانی براس مٹ انت.
Pelaani beras math ent.
فلانی مانند برادر شجاع است.
در اشاره به مردان و زنان شجاع و دلاور.