حکمت الهی عام و خاص

در تعریف علم حکمت بدان که در علم منطق مبین است که معرف چیزها یا از آثار و معلومات آنها ماخوذ است و یا از علت و اسباب وجود آنها و در مبحث علت و معلول، چون علت را بر چهار تقسیم کنند؛ علت فاعلی و غایی و مادی و صوری تعریف مشتمل تواند بود بر همۀ آن چهار یا مأخوذ از یکی آنهاست و حکما معرفاتی چند برای علم فلسفه آرند. مرحوم قمشه‌ای، در ابتدای کتاب آورده است: این کتاب تقسیم شود به چهار تعلیم و یک خاتمه. تعلیم اول در فلسفۀ اعلی که الهی اعم و علم کلی و امور عامۀ معروف است. و این تعلیم، مشتمل بر یک مقدمه و هفت فصل و دو تذکره است. تعلیم ثانی در جواهر و اعراض و این تعلیم مشتمل بر چهار فصل و یک تبصره است. تعلیم سوم در الهیات خاص و در آن چهار فصل و یک خاتمه است. تعلیم چهارم شرح رسالۀ حکیم فارابی است که مشتمل است بر شصت و شش فصل و یک ضمیمه در روان‌شناسی و یک خاتمه در علم منطق و بالله التوفیق. تعلیم اول در الهی اعم و فلسفه اعلی و چون پیش از ورود به مباحث، باید آن علم تعریف شود، مقدمه را در تعریف فلسفۀ مطلق که به علم حکمت اعلی و به امور عامه معروف است، تمهید کردیم.