ایران در زمان ساسانیان

-بخشی از مقدمه مترجم
اگرچه کارهای استاد کریستنسن هر یک دری شاهوار و اثری شاهکار است، ولی این کتاب واسطۃ العقد سلسله تالیفات اوست و می توان سبک انها را سهل و ممتنع شمرد، زیرا با وجود غور و فرورفتن در اسناد قدیم و آثار گوناگون که لازمه این قبیل تحقیقات اساسی است، مولف محترم اندکی از حدود فصاحت و بلاغت و ایجاز و دقت خارج نشده است. در موارد بسیار، محض اختصار، روایات معروف را که در دسترس هر کسی هست کنار گذاشته، به ذکر نکاتی که تازگی دارد پرداخته است…

کیفیت سازمان ادارى شاهنشاهى بالطبع ضمن شرح تأسیس این سلسله بیان گردید و شرح تحولاتى که در این قسمت در طول عهد ساسانى رخ داده، به ترتیب در مکان تاریخى خود قرار گرفت، از طرف دیگر براى این‌که کتاب خود را زنده‌تر و روشن‌تر کنم، اطلاعات و مطالب مربوط به هریک از مباحث تمدنى و اجتماعى را در فصلى آورده‌ام، که براى تفسیر و توضیح وقایع سیاسى با اوضاع عمومى موضوع آن فصل مفید باشد. به این ترتیب وصف تشکلات نظامى دوره اول عهد ساسانى در فصل پنجم قبل از بیان جنگ‌هاى ایران و روم صورت گرفته است و اطلاعات مربوط به محاکم و حقوق جنایى در فصل ششم به هنگام شرح آزار عیسویان و تعقیب آنان. تحقیقاتى راجع به مسائل خانواده و مالکیت آغاز فصل هفتم را تشکیل مى‌دهد، که موضوع عمده‌اش «فتنه کمونیستى مزدک» است. وصف مختصرى از پایتخت ایران را در آن عهد در فصل هشتم، که مخصوص شاهنشاهى خسرو اول است، قرار داده‌ام، چه در زمان سلطنت این شاهنشاه، که بانى انطاکیه جدید در جنب بود، پایتخت ایران به بسط و عظمت نهایى خود رسید. در همین فصل اطلاعاتى راجع به تشریفات دربار ذکر کرده‌ایم، زیرا بیشتر آنچه که مورخان ایرانى و عرب درباره این موضوع آورده‌اند، مربوط به دوره اخیر عهد ساسانى است، که با جلوس خسرو اول پس از فرونشاندن نهضت مزدک آغاز مى‌شود. اما هرچه درباره شکوه و جلال دربار بوده، در فصلى آمده است، که مخصوص خسرو دوم معروف به پرویز است، زیرا که هیچ‌یک از شهریاران ساسانى طرایف و ظرایف و جمال و جلال دربارى را به پایه این پادشاه نرسانیده‌اند.نسبت به سیاست خارجى ایران راه اختصار را پیموده‌ام و شرح حوادث جنگى را به کمترین مقدار ضرورى تقلیل داده‌ام. اما اگر قصه جنگ شاپور دوم را با رومیان از این قاعده مستثنى ساخته‌ام، از آن سبب است که ما در آثار آمیانوس مارسلینوس روایت بى‌نظیر مردى را در دست داریم، که خود شاهد عینى وقایع بوده و با استادى و مهارت، شاه بزرگ و لشکرهاى او و صحنه‌هاى پرجنب وجوش آن جنگ‌ها را از نو در برابر دیدگان ما زنده و مجسم مى‌کند