تاریخ جهانگشای جوینی

تاریخ جهانگشای جوینی، تالیف «علاء‌الدین عطا ملک‌بن محمد»، از رجال و مورخان ایرانی در قرن 7 هجری قمری است. عطاملک در 623 هجری متولد شد. از جوانی، قبل از آن که به سن بیست سالگی برسد، وارد کارهای دیوانی شد و به خدمت امیر ارغون خان (حکمران خراسان) پیوست و دوبار همراه وی به مغولستان سفر کرد. عطاملک در سال 654 هجری که هولاگر خان به خراسان آمد، به خدمت او درآمد و در جنگ‌های او با اسماعیلیان الموت و خلیفه عباسی در بغداد شرکت کرد. در سال 657 هجری به حکومت عراق عرب و خوزستان منصوب شد و بیش از 20 سال در آن سمت باقی ماند اما عاقبت در عهد اباقاخان خود و بردارش شمس‌الدین به سعایت مجدالملک یزدی دستگیر و زندانی شدند. چون تگودار به سلطنت رسید، عطاملک از زندان رهایی یافت (681 ه.ق)، ولی اندکی بعد در اران درگذشت و در تبریز به خاک سپرده شد. «تسلیه‌الاخوان» (رساله‌ای به فارسی در شرح آن چه در ایام اباقاخان بر او گذشته بود) و «تاریخ جهانگشای» از آثار اوست. تاریخ جهانگشای، نثری منشیانه دارد و از مراجع معتبر تاریخ مغول است و مطالبی در آن آمده که در منابع دیگر به دست نمی‌آید. مورخانی چون وصاف الحضره، خواجه رشیدالدین فضل‌الله، ابن‌العبری، ابن الطقطقی، شهاب‌الدین احمدبن یحیی کاتب دمشقی، حمدالله مستوفی و خواندمیر و میرخواند

مطالبی از او نقل و اقتباس کرده‌اند…

نسخه‌اى است کامل و واصحّ و اقدم نسخ جهانگشاى محفوظه در کتابخانه ملّى پاریس و نسخه اساس است یعنى بناى طبع کتاب بر این نسخه است بالأصالة، این نسخه به قطع نیم ورقىِ بزرگ و بخطّ نَسْح خواناى خوب و مشتمل است بر 174 ورق که 348 صفحه باشد هر صفحه‌اى 27 سطر، تاریخ کتابت این نسخه در چهارم ذى‌الحجّه سنه 689 است یعنى فقط هشت سال (هشت سال تمام بدون یک روز کم و زیاد) بعد از وفات مصنّف که در چهارم ذى‌الحجّه سنه 681 واقع شد