جستاری چند در فرهنگ ایران

"جستاری چند در فرهنگ ایران" اثری است از استاد "مهرداد بهار" که مجموعه‌ای از مقالات و گفت‌وگوهایی درباره فرهنگ، تاریخ و زبان ایران باستان است را در بردارد. مقالات این کتاب، نوشته‌هایی هستند که طی سی سال اخیر گردآوری و منتشر شده اند و کتاب در مجموع موضع روشنی نسبت به فرهنگ ایران‌زمین دارد. "جستاری چند در فرهنگ ایران" از استاد "مهرداد بهار" از یک دیدگاه اجتماعی-تاریخی برخوردار است که به دنبال حقیقت عینی و منطقی است و پدیده‌های اجتماعی-تاریخی را از طریق بررسی عینی و نه ذهنی واکاوی می‌کند. با این وجود، بهره بردن از این سبک و دیدگاه، به معنای باطل بودن سایر دیدگاه‌ها نیست. خواننده با مطالعه‌ی "جستاری چند در فرهنگ ایران" به همت "مهرداد بهار"، می‌تواند از چنین تحقیقات گسترده‌ای، آزادانه مکاتب مختلف فکری را بشناسد و رویکرد خود را برای بررسی موقعیت‌ها انتخاب کند.
هیچ مطلبی به خودی خود، در این طرز تفکر انتخابی نویسنده اتفاق نمی‌افتد و علل رخدادهای اجتماعی-تاریخی فردی نیستند، بلکه نیازمند شرایط مساعد هستند و عوامل جغرافیایی و روانی انسانی در ایجاد رویدادها تاثیرگذارند.
با این اوصاف، مطالب خاصی در این کتاب وجود دارد که خواننده را به تامل وا‌ می‎دارد. علل انقراض اشکانیان، تضاد تجارت و بازرگانی در ایران زمان اشکانی، آیین زورخانه و پیوند آن با عیاری و آنچه در مورد دگردیسی اساطیر به حماسه در ایران بیان شده، همگی موضوعات بدیعی است که قابل تامل و ارزیابی است. اگرچه این فرضیه که مبنی بر تأثیرپذیری فرهنگ ایران از تمدن بین النهرین است، مورد بحث مورخان غربی قرار گرفته است، اما هرگز در کتاب مستقلی مطرح نشده است و "جستاری چند در فرهنگ ایران" از "مهرداد بهار"، در این مساله پیشرو بوده است.