بطال نامه (حماسه ی جعفربن حسین ملقب به سیدبطال غازی)

بطال در لغت تازی به معنای پهلوان و دلاور بوده و بطال­نامه­ حماسه ­ای در ذکر دلاوری­ های مجاهد پهلوان و صاحب­نام ترکان و ترکمانان است که بنا بر حدسی از روی دفتر اخبار ابومخنف لوط بن یحیی پرداخته شده و بعدها شاخ و برگ یافته است؛ وی در نزد تاریخ­نگاران، با نسب ابو محمد عبدالله­بن ابوالحسین انطاکی، مشهور به سید بطال غازی نام آشنا و محل توجه بوده است. بطال­ نامه از دیرباز در سه فرهنگ تازی، ترک و فارسی شهرت داشته؛ ولی تا امروز در ایران معرفی نشده بود. روایت حاضر بر اساس نسخه­ ای از برگردان ترکی به فارسی روان بطال­نامه در تاجیکستان ترتیب داده شده است. هرچند مضمون غالب این حماسه­ ی ترکی شرح نزاع و رویارویی جهادگران مسلمان و مسیحی است؛ اما بی­ تاثیر از فرهنگ، تاریخ و ادب ایران نیز نبوده زیرا که راویان خیال­ پرداز و شیرین سخن برای او جدالی هم با بابک خرم­دین دست و پا کرده ­اند. ازین گذشته داستان­ پردازان ترک برای پرورش و گرمی بازار بطال ­نامه و رویدادها و کردارهای شخصیت تاریخی سید بطال در جهان اسلام، کارنامه­ ی احوال رستم ایرانی را در نظر گرفته ­اند. بر این اساس، سید بطال گاه در میان آدمیان عیاری و پهلوانی می­کند و گاهی نیز در جزایر و دریاها سرگردان شده و گذری فرازمینی در عوالم جادوان، دیوان و پریان دارد