شکوه خرد در شاهنامه فردوسی

شاهنامه فردوسی گران سنگ ترین سند هویت ایران است و هیچ اثری را نمی توان در گستره ایران زمین یافت که توانسته باشد در حد و قامت این نامه نامور،ایرانیان را با هویت و تمدن و فرهنگ پربار پیشین خود آشنا کرده باشد.فردوسی،این دانشی مرد بخرد،با همه وجود کوشید در برابر توفان سهمناک یورش تازیان کمر خم نکند و با سرایش شاهنامه هم زبان شیرین فارسی را از دستبرد زمانه در امان نگه دارد و هم تمدن و فرهنگ و هویت ایرانی را در رگ به رگ اثرش بدمد.با توجه به این که فردوسی شیعه معتزلی بوده است و یکی از ارکان بنیادین مذهب او خرد گرایی است و همچنین اثر سترگش را با ستایش خرد آغاز کرده است و در سراسر نامه سپندش ،هر جا مجالی پیش آمده،به ستودن خرد پرداخته است،این پرسش پیش می آید که آیا کنش پهلوانان شاهنامه نیز،اعم از ایرانی و انیرانی،بر مبنای خرد است یا روی سوی دیگری دارد؟ پرسش دیگر این است که اگر کنش پهلوانان شاهنامه بخردانه است،آیا این امر فقط شامل یلان ایرانی می شود یا پهلوانانی چون رستم نیز گاه به کارهای نابخردانه دست می یازند؟طبعا اگر فقط یلان ایرانی از خرد بهره مند باشند و انیران یکسر نابخردانه وارد عمل شوند،شاهنامه چنین بشکوه و پرهیمنه نمی بود و پیروزی ایرانیان بر انیران چندان رنگ و بویی نمی داشت.از دیگر سو،اگر کنش یلان ایرانی همه بخردانه باشد،این امر نیز از ارزش شاهنامه می کاهد و یلان شاهنامه را فرازمینی می نماید.باری،این دغدغه هایی است که نگارنده کوشیده است در این پژوهش،با بررسی کنش تک تک یلان شاهنامه،پاسخی شایسته در خوری برای آن ها بیابد و پیش روی خواننده قرار دهد و بدین ترتیب شکوه خود را در شاهنامه هر چه بیشتر نمایان سازد.