نقش مایه مایۀ اصلی و بارز در هر اثر هنری است. نقش مایه ها عناصر یا ترکیبی از عناصر بصری اند که در ترکیب بندیها (کمپوزیسیون) تکرار می شوند و در بیان هنرمند برجستگی و ویژگی دارند. نقش مایه نه به معنای جزئی از کل بلکه به معنای از کل به جزء رسیدن است؛ جزئی که تمام صفات و خصوصیات کل را دارد. در این کتاب تلاش بر آن بوده تا در حد امکان گوشه ای از دقت و توجّه هنرمندان ایرانی در دوره های مختلف تاریخی بازسازی و سامان دهی شود، و سعی آنان در ساده کردن مفاهیم والا، و حاصل ذوق و هنر و سلیقۀ آنان در شکل های ساده و پرمایه مسجّل شوند. تعدادی از هزاران نقش بازمانده از روزگار کهن بازسازی و دوباره سازی یا عینا آورده و در سه بخش موضوعی طبقه بندی شده اند: نقش مایه های تزئینی با فرم بسته، نقش مایه های ملهم از جانداران، و نقشمایه های تزئینیِ گسترش پذیر.