سعدی، شاعر عشق و زندگی، چنان که خود نویسنده در یادداشت آغازین کتاب تذکر داده است، در واقع شامل مجموعه مقالاتی است که همگی در شمارههای مختلف مجلۀ ایرانشناسی منتشر شدهاند. در پنج مقالۀ اول، دکتر کاتوزیان کوشیده بیشتر به زندگی و احوال شخصی سعدی بپردازد. مقالات بعدی این کتابْ دربارهٔ آثار و اعتقادات سعدی است.
در بیست مقالهای که در این کتاب گرد آمدهاند، وجوه گوناگونی از افکار و روحیات و اشعار سعدی بررسی شدهاند. مسائلی از قبیل آنکه تا چه حد از اشعار سعدی میتوان پی به رویدادهای واقعی زندگی او برد، سفرهای سعدی، تحصیل او در نظامیه، دیدگاههای او در مسائلی چون دروغ مصلحتآمیز و درویشی و تصوف و عشق، ویژگیهای غزل او، و ریشههای برخی برخوردهای منفی با شعر او در دوران معاصر در این مقالهها بررسی شدهاند.