ایدئولوژی آلمانی

«ایدئولوژی آلمانی» که یکی از نخستین آفریده‌های اندیشه تئوریک کارل مارکس و فریدریش انگلس می‌باشد، حاوی احکام بنیادین و تحلیل‌های داهیانه از تاریخ، یا به سخن آنان اقتصاد در حال عمل است که در آن برای نخستین بار استنباط ماتریالیستی تاریخ عرضه می‌شود. «ایدئولوژی آلمانی» علاوه بر توضیح اساسی‌ترین اصول ماتریالیسم تاریخی، یک دایرة‌المعارف کامل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و هنری است که در آن جوانب مختلف زندگی اجتماعی به تصویر و نقد کشیده می‌شود و خطوط کلی جامعه آینده که غناء افکار در چشم‌انداز علمی از آن به مدارجی می‌رسد که تاکنون نیز موجب حیرت است، ترسیم می‌گردد. مارکس و انگلس در «ایدئولوژی آلمانی» موفق به کشف نیروهایی ـ نیروهای مولده ـ می‌شوند که مناسبات اجتماعی را تعیین می‌کند؛ این نیرو آنان را به کشف قوانین حاکم بر حرکت دیالکتیکی نیروها و مناسبات تولید و قوانین حاکم بر جایگزینی یک ساختار و صورت‌بندی اجتماعی و اقتصادی با ساختار و صورت‌بندی اجتماعی و اقتصادی دیگری هدایت می‌کند. آنان ایده تکامل نیروهای مولده را وظیفه مرکزی جامعه آینده می‌سازند و تصریح می‌کنند که تکامل مالکیت همگانی (دسته‌جمعی) بر وسایل تولید و اصل به هر کس طبق کارش باید تابع تکامل نیروهای مولده قرار گیرد. تکامل نیروهای مولده نیز دارای قوانین خود است. شور و شوق سیاسی توده‌ها که با استقرار جامعه نوین برانگیخته می‌شود نقش مهمی در تکامل جامعه ایفاء می‌کند. معهذا به خودی خود نمی‌تواند به رشد نیروهای مولده نوین بدون کمک علم و تکنولوژی بینجامد. بدین خاطر علم و تکنولوژی بخشی از نیروهای مولده محسوب می‌شود. هم روند با رشد و تکامل علم و تکنولوژی کلیه اقتصادها در اقتصاد زمان حل می‌شود؛ از اینرو تکامل تولید و شکوفایی همگانی جنبه دیگر مناسبات میان تکامل نیروهای مولده و مناسبات تولید است که در این میان اولویت باید به تکامل نیروهای مولده داده شود. هدف انقلاب و ماهیت سوسیالیسم رهایی و تکامل نیروهای مولده و از میان بردن فقر و قطب‌بندی ثروت و رهاورد نهایی آن شکوفایی همگانی است. برای تحقق این امر، هم تکامل نیروهای مولده و هم مالکیت همگانی لازم و ملزوم یکدیگرند زیرا هر آیینه از مالکیت دسته‌جمعی بر وسایل تولید دست کشیده شود، تکامل نیروهای مولده تنها به شکوفایی عده‌ای معدود و قطب‌بندی درآمد منتهی می‌شود. از سوی دیگر بدون تکامل نیروهای مولده، مالکیت همگانی به فقر همگانی و دسته‌جمعی منجر خواهد شد و «محرومیت و نیاز، عمومیت می‌یابد و همراه با نیاز، مبارزه برای ضروریات از نو آغاز می‌شود و بدین ترتیب تمام کثافات قدیم مجددا بر پا می‌گردد.»