انیس العارفین

انیس العارفین قاسم انوار، عارف قرن هشتم و نهم است. دریاره زندگی و آثار او مصحح کتابی با عنوان شاه قاسم انوار: بررسی آثار احوال نگاشته که در انتشارات مولی منتشر شده است. کتاب حاضر مجموعه شش رساله از شاه قاسم انوار به این شرح است: نوی انیس العارفین: قاسم انوار در عنفوان شباب و حدود بیست سالگی ترک دیار نموده و روی به تحصیل و عرفان نهاده است. بخشی از رساله به بیان حالات او در این دوره اختصاص دارد. در همین سن و دوران یکی از مصاحبان و یارانش از وی درباره چیستی و چگونگی نفس و روح و قلب و عقل و عشق سوال می‌نماید و وی در پاسخ به این مقولات پنج گانه تالیف و نظم کتاب انیس العارفین را پی می‌ریزد. از نکته‌های مهم و ساختاری این کتاب وجود حکایات و داستان‌هایی زیبا و مغتنم است که شاعر برای فهم و بهره بیشتر مخاطب در لابلای هر بخش آورده است. ۲-رساله حورائیه: رباعی مشهور به حورائیه یکی از مشهورترین و بحث‌انگیزترین رباعیات تاریخ ادبیات فارسی است که به شیخ ابوسعید ابوالخیر منسوب است. رساله حورائیه شاه قاسم انوار یکی از کامل‌ترین و گزیده‌ترین شرح‌هایی است که بر این رباعی نوشته شده است. ۳-مقامات العارفین: این رساله منظوم، کوتاه و موجز است که بنا به طرح صد مقام و منزل منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری به نظم درآمده است و شاه قاسم انوار عینا از اولین منزل (=یقظه) تا آخرین منزل(=توحید) آن کتاب را منظوم ساخته است. ۴-رساله بیان علم: این رساله یکی از گرانبارترین رسایل شاه قاسم انوار است که درباره علم معرفّت الله، عالی‌ترین و والاترین مرتبه شناخت در نزد اهل تحقیق تصنیف گردیده و به موضوعاتی نظیر عدم، مراتب ظهورات حق، خلقت انسان، تجلی الهی و امانت الهی می‌پردازد. ۵-رساله سوال و جواب: این رساله همان گونه که از نامش پیداست مجموعه‌ای است از سوالها و جوابهای شاه قاسم انوار، سوالهایی مهم، متفکرانه و بنیادی در معرفت الهی. ۶-رساله بیان واقعه: رساله بیان واقعه می‌تواند شرح یک رویا و نتیجه و حاصل معامله دل باشد، احوالی روحانی و روشن که بر دل سالک و اهل تحقیق ساطع میشود. این احوال هر چند پوشیده و رمزآلود است، ولی اشارات آن برای رهجویان و اهل سلوک بشارت‌آمیز و راهگشاست.