یکی از اصطلاحات مهم در شاخه جامعه شناسی نظری، دستگاه نظری است. اصطلاح دستگاه نظری، شامل مجموعه عناصر مهم و حساس یک نظریه است که در چهار جستار اصلی هستی شناسی، روش شناسی، ایستایی شناسی و پویایی شناسی، شکل و محتوای تخیل جامعه شناختی نظری هر نظریه یا پارادایم را می سازند. مفهوم دستگاه به سیستم متشکلی اشاره می کند که دربردارنده اجزا و عناصری است، که وجود هر کدام از آن ها در فهم سیستم نظری، مهم و جدی است. به صورتی که اگر هر کدام از آن ها حذف یا نافهمیده رها شوند، درک درست ما از موضوع مخدوش می شود. این مفهوم در علم موسیقی نیز به همین معنا فهمیده شده است، یعنی اگر گوشه ای از یک دستگاه موسیقی مثلا از دستگاه دشتی، در جای خودش نواخته نشود و یا در دستگاه دیگری که تعریف نشده است به کار رود، در آن دستگاه خدشه، ناهمنوایی و ناموزونی تولید می شود و...