از جام پیاله تا استکان نعلبکی

چای‏نوشی در ایران فراتر از نوشیدن دم‏ کرده‌ی برگ یک گیاه است، بلکه چای و چای‏نوشی در ایران نشانه و زبانی ارتباطی و گویاست که پیام‏ها و ارزش‏های نمادین را رد و بدل می‏کند. چای‏نوشی معانی و تعابیر مختلف و گاه پیچیده‏ای دارد که بازشناسی آنها مرور تاریخ فرهنگی و اجتماعی ایرانیان است. اگرچه چای بومی این سرزمین نیست، اما به عنوان ابزار مناسبی در دست فرهنگ قرار گرفته تا سنت‏های بومی و محلی و هنجارها و ارزش‏های خاص فرهنگ ایرانی را بارها و به شکل‏های مختلف بازگو کند. به همین‏ جهت، ایرانیان چای را نوشیدنی ملی و محلی خود می‏دانند و چای‏نوشی را شیوه‏ ای برای ابراز هویت جمعی و فردی خود تلقی می‏کنند. هر ایرانی در روز بارها چای می‏نوشد یا دیگران را به چای‏نوشی دعوت می‏کند. هربار چای‏نوشی می‏تواند شکلی از پیام‏های اجتماعی را انتقال دهد. بنابراین، چای‏نوشی فرهنگی چندزبانه است که هربار عنصر معناداری را به رمز تبدیل و آن را منتقل می‏کند. چای‏نوشی نشانه‏ ای از باهم‏ بودگی مداوم و بازتکرار «حلقه گفتگوی دیرینه» است و بیشتر از آنکه ارزش مادی و تغذیه‏ ای آنچه می‏نوشیم مهم باشد، عمل نوشیدن و ضمانت‏ های همنشین آن مانند گپ‏وگفت و احساس در جمع ‏بودن است که چای را به ارزشی عالی یا «فوق‏ غذا» تبدیل کرده است. تألیف این کتاب می‏تواند گامی درجهت پژوهش‏ های انسان‏شناسی غذا در ایران باشد. با توجه به فرهنگ‏های مختلف آشپزی و نظام‏ های پیچیده و متنوع خورد و خوراک در ایران و ظرفیت‏ های پرشمار آن، مقوله انسان‏شناسی خوراک، خوانش تاریخ اجتماعی ایران را از دریچه ‏ای دیگر میسر می‏سازد.