کدام ایدئولوژی نهضت ملی را پیش میبرد؟ آیا اساسا میتوان یکی از جریانهای موجود در دهههای آغازین قرن حاضر را هدایتگر نهضت ملی ایران دانست؟ نگارنده در پاسخ به این سوالها و برای آنکه تصویری واضح از روند حرکت نهضت ملی ارائه کند، میکوشد نوع جهتگیریها و تلقیهای گروهها و احزاب مختلف اجتماعی و مذهبی را از مفاهیمی مانند انسان، میهن و جامعۀ آن روزگار ارائه کند. بر این اساس، جهانبینی حزب توده و منشعبان آن مانند خلیل ملکی و فروتن، عملکرد و نگرش مذهبیون مانند نواب صفوی و آیتالله کاشانی و در پایان اندیشهها و گرایش ملیگراها مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفتهاند.