از دریا به رود

یکی از مضامین دقیق و در خور توجهی که سنایی در بحث توحید بدان می‌پردازد سخن گفتن از معنای وحدانیت و یگانگی در حق پروردگار و تفاوت آن با تلقی عقل از این مفهوم است. یعنی تفاوت معنای «احد» با «یک» که در علم حساب مرسوم است. او حق را صمدی بی نیاز و احدی می‌داند که قابل شمار و حساب نیست و مفاهیم فراوانی و اندکی در او راه ندارد و مانند عدد «یک» به دنبال خود اعداد دیگر را به همراه نمی‌آرد. مفهوم یکی بودن او یگانگی مطلق و بدون «دو» است و اعتقاد بدان برابر با نفی همه ی هست ها و شمارهاست.

بدین ترتیب او میان عدد «یک» در ریاضی که برای آن «دویی» قابل تصور است و «احد» که مفهومی ایدئولوژیک دارد و نمی توان برای آن «دویی» متصور شد، فرق می‌گذارد.