عشق و روح یا حسن و دل

حسن و دل ازجمله داستان‌های زیبای عاشقانه_عارفانه است که در دوره‌های مختلف بسیاری از نویسندگان و شاعران به روایت این داستان دلکش روی آورده‌اند. چنین به‌ نظر می‌رسد که این داستان چه به‌صورت نثر و چه به‌صورت نظم وجود داشته و شاعران و نویسندگان به‌تقلید از این داستان روایت‌های گوناگونی باز هم چه به نثر و چه به نظم پرداخته و گاهی بنا به ذوق و طبع نقادانه و گاه برای پرهیز از تکرار، تغییراتی در آن داده‌اند.
گویا اولین حسن و دل منسوب به کاتبی ترشیزی (وفات ۸۳۹) است؛ اما نسخه‌ای از آن یافت نشده است.
بعداز این نسخه، قدیمی‌ترین حسن و دل و شاید سرآمد تمام حسن و دل‌های موجود، منظومۀ مولانا محمدبن یحیی سیبک نیشابوری از نام‌آوران و شاعران بسیار مشهور قرن نهم و معاصر شاهرخ تیموری (۷۸۹_۸۵۰) است. سیبک این منظومه را در قالب مثنوی و به بحر هزج مسدس در ۵۰۰۰ بیت سرود و در سال ۸۴۰ ه.ق. کار سرودن آن را به‌پایان برد.
کار سیبک بعداز او توسط شاعران و نویسندگان مختلفی مورد تقلید قرار می‌گیرد که از آن‌ جمله یکی هم حسن و دل یا عشق و روح میرزارضی‌بن محمدشفیع تبریزی متخلص به بنده (وفات ۱۲۲۳ ه.ق.) است که موضوع همین کتاب را شامل می‌شود. کتاب میرزارضی به نثر است و تاکنون هیچکس اقدام به تصحیح اثر او نکرده است.