علی دشتی و نقد ادبی

"مد جدید نویسندگی" از مقاله‌های خوب "علی دشتی" ـ نویسنده‌، منتقد و سیاستمدار برجستۀ معاصر ایران ـ است که با توجه به تاریخ‌ نوشته شدن آن (1312 هـ . ش) استعداد تحلیل و داوری نویسندۀ جوان را در نقد زبان فارسی معاصر نشان می‌دهد. دشتی در توجیه کاربرد واژۀ مد در آغاز مقاله، از ادیبان معاصر به طعنه اجازه می‌خواهد تا این کلمه را در همین معنی مصطلح امروزی آن، به کار ببرد، زیرا نمی‌داند مد در فارسی زمان بیهقی یا فارسی قبل از فتح عرب، چه بوده است. وی پس از اشاره به رواج مد در خوراک و پوشاک، به وضع زبان فارسی در جامعۀ ایرانی آغاز مشروطه می‌پردازد که در آن هرچند ساده‌نویسی معمول شده بود، اما کاربرد کلمات و ترکیبات و تعبیرات بیگانه نیز خیلی مد بود. دشتی در پی این مقدمه، به تمایل فارسی سره‌نویسان از یک سو و طرفداران سبک فارسی بیهقی از سوی دیگر می‌پردازد و فارسی سره‌نویسی را نوعی بیماری می‌داند که گریبان جوانان وطن‌پرست را گرفته است. به گمان اینان وجود لغات عربی در فارسی یادگار شکست قادسیه و نهاوند و توهین به شئون ملی است؛ در حالی که وطن‌پرستی واقعی در این است که زبان به سوی کمال برود. اگر لغات عربی را از زبان فارسی بیرون بریزیم زبان ما ناقص‌تر خواهد شد. این کتاب به نقد آثار علی دشتی در حوزۀ نقد ادبی اختصاص یافته است. برخی از این آثار عبارت‌اند از: در قلمروی سعدی؛ سیری در دیوان شمس؛ دمی با خیام؛ کاخ ابداع؛ نگاهی به صائب؛ تصویری از ناصرخسرو؛ نقد شعر صوفیه؛ نقشی از حافظ؛ و سایه.