سپیده دم ایران معاصر در یک رویارویی نابرابر با دنیای جدید آغاز شد. در آن رویارویی، تمامیت ارضی، حاکمیت ملی، امنیت ملی، و هویت ملی ایران در معرض تهدید قرار گرفت. به طور طبیعی، در برابر این تهدیدهای بنیان برافکن، حفظ موجودیت و تقویت هویت و حاکمیت ملی و تأمین امنیت و اقتدار ملی و کسب جایگاه شایسته در دنیای مدرن، مهمترین نیاز کشور و جامعه بود.
ملت ایران نزدیک به 150 سال برای مقابله با این تهدیدها و تأمین اهداف یاد شده، با استبداد و استعمار در ستیز و کشمکش بود. در این مدت همۀ جریانها و گفتمانها در دورۀ قاجار و پهلوی، اعم از موافق یا مخالف حاکمیت، آزمون عملی خود را در همسویی یا ناهمسویی با نیازهای بنیادین و مطالبات یادشده و توانایی یا ناتوانی در تأمین آنها پس دادند. انقلاب اسلامی برآیند خرد جمعی و ارادۀ ملت ایران پس از تجربه و ارزیابی کارنامۀ همۀ گفتمانها در تحولات و رویدادهای اجتماعی، سیاسی و مذهبی تا بهمن 1357 شمسی بود.
بحرانهای طبیعی پس از هر انقلاب و دشواریهای اجرای جمهوریت مبتنی بر اسلام در عصر غلبۀ سکولاریسم بر همۀ اندیشهها و فلسفههای سیاسی و حاکمیتهای مدرن، و نیز مخالفت و مقابلۀ نظام سلطه با گفتمان انقلاب، مشکلات و سختیهایی برای کشور به بار آورد. اما نظام مولود انقلاب توانست در طول بیش از چهار دهۀ گذشته این بحرانها را پشت سر گذاشته و با تأمین وجوه مهمی از اقتدار ملی، چهرهای مقتدرانه و عزتمندانه از ایران مستقل را در برابر نظام سلطه به نمایش بگذارد.