خیابان، فضا و قدرت

خیابان، عنصری مهم در جهان امروز بوده، به‌مثابۀ فضای عمومی بستری است که تعاملات اجتماعی، سیاسی و جنسیتی در آن شکل می­‌گیرد. به بیان دکتر آصف بیات، خیابان در مفهوم فضای عمومی، تنها مکان هندسی برای حرکت جمعی اقشاری است که فاقد جایگاهی نهادی برای بیان نارضایتی­شان هستند. به منظور توصیف چگونگی تبدیل شدن خیابان به عرصۀ آگاهانۀ فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی، آصف به رابطۀ «فضا» و «قدرت» اشاره کرده، معتقد است آنچه بستر خیابان را به‌لحاظ سیاسی برجسته می­‌کند استفادۀ فعالانه و مشارکت‌گرایانه از فضاهای عمومی است. عرصۀ خیابان به طور معمول در حوزۀ قدرت حکومت است؛ چرا که حکومت قواعد و مقررات این عرصه را تنظیم و نظم آن را برقرار می­‌کند و از استفاده‌­کنندگان این فضاهای عمومی انتظار دارد به‌شکلی منفعلانه و مطابق با قوانین موضوعۀ حکومت در آن رفتار کنند. ازاین‌رو، هرگونه استفادۀ فعالانه از خیابان، هم کنترل قدرت حاکم و هم گروه‌­های برخوردار از نظم موجود را به چالش می‌کشد. اندیشمندان و علاقه‌مندان این حوزه در سال‌های اخیر به مفاهیم استفادۀ مشارکت­‌جویانه و فعالانه از خیابان در نظم شهری توجه بیشتری کرده‌اند. تقویت این حوزه سبب ارتقاء فرهنگ گفتمان حول موضوعاتی از این قبیل و افزایش توان مشارکت شهروندان، زنان و مردان برای زیستی مطلوب­‌تر شده است. این کتاب، که جای آن در مباحث اندیشه‌ای امروز ایران خالی بود، تلاشی است برای فهم خیابان به‌مثابه فضای عمومی و تبیین فضای عمومی به واسطۀ «خیابان».