تک‌گفتارهای موضوعی (مراحل اساسی یک نهضت)

این اثر شامل گفتارهای شهید بهشتی در سال 1347، در زمان اقامت ایشان در آلمان به عنوان مسئول مرکز اسلامی هامبورگ، در شهر هانوفر با عنوان «مراحل اساسی یک نهضت» ایراد شده است. این گونه شناسی هویتی مسلمانان را به مراحل تاریخی نهضت های مسلکی متصل می سازد و به تشریح مراحل پنجگانه آن می پردازد.هرچند تحلیل تاریخی و محتوایی این دو گفتار با توجه به زمینه زمانی ـ مکانی و نیز اندیشه و شخصیت دکتر بهشتی به مثابه یکی از رهبران انقلاب اسلامی و معماران جمهوری اسلامی بحث مبسوطی است که در این مختصر نمی گنجد، اما توجه به دو نکته حایز اهمیت است. نخست، شیوه نگاه وی به قرآن، سنت و برخی مسائل تاریخی صدر اسلام به عنوان منابع جهت دهنده به زیست مسلمانی در دنیای امروز که دین را از متنی تاریخی به متنی تاریخ ساز تبدیل می کند. نکته دیگر، نگرش منظومه ای به دین و معارف برخاسته از آن که در تلاشی موفقیت آمیز، دست به تألیف مؤلفه های گوناگون زده، عرفان و عبادات را به صحنه عمل اجتماعی می کشاند و میان ایمان و زیسمت مصلحانه پیوندی استوار برقرار می سازد.