نوشتار؛ خواهری زشت

در طول تاریخ فلسفه، فیلسوفان تفسیرهای متفاوتی از فیلسوفان دیگر و اندیشه ی آن ها ارائه نموده اند. دریدا از جمله فیلسوفانی است که مدام به فیلسوفان دیگر رجوع می کند. اما رویکرد دریدا، پرداختن انتزاعی و پراکنده به افکار و اندیشه ی فیلسوفی خاص نیست، بلکه وی با مراجعه به متون فیلسوفان از طرفی در جستجوی آشکار کردن وجوه مسکوت مانده سنت فلسفه بوده و از طرف دیگر از طریق همنشینی ساختارزدایانه با متون، امکانات متکثر منطوی در این متون را نمایان می کند. از این منظر رویارویی دریدا با متون فلسفی، خوانشی ساختارزدا بجای تفسیری بازنمایانه از متون است.در میان فیلسوفان متعددی که توجه دریدا را به خود جلب کرده است، افلاطون از اهمیت زیادی برخوردار است. دریدا در مراجعه به متون افلاطون، سنت فلسفی غرب را مورد توجه قرار می دهد که با افلاطون شکل می گیرد و جایگاه خود را در فلسفه غرب تحکیم می بخشد. به زعم دریدا، متون افلاطون با تحکیم سنتی که اساس آن بر حقیقت، تعین و خاستگاه به عنوان پیش فرض هایی بدیهی بنا شده، اندیشه ی فلسفی را تحت تسلط خود قرار داده است. در عین حال شیوه ی رویارویی دریدا با افلاطون مبتنی بر نقد استعلایی نیست، بلکه در همنشینی با متن های افلاطون، مفاهیمی (از خود متن) را دنبال می کند که همچون ویروسی در متن عمل می کنند و لایه هایی تازه از متن را که آشکار می کنند. هر چند دریدا به تاثیر افلاطون در چرخش سنت فلسفه غرب به سمت حقیقت متافیزیکی باور دارد، اما خوانش وی از متون افلاطون به معنی سرکوب افلاطون نیست، بلکه دریدا همچنین به امکانات آن می اندیشد.به نظر دریدا افلاطون دارای شأن تاریخی به لحاظ ماهوی در تاریخ اندیشه و تاریخ فلسفه به طور عام است. به معنای دیگر افلاطون برای دریدا هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ ماهوی خاستگاه فلسفه و پدر فلسفه یا خداوندگار فلسفه و تکوین کننده فلسفه است. از یک طرف با رویکرد ایجابی، فلسفه هر آن چه که فلسفه دارد، به لحاظ تاریخی و ماهوی مدیون یا میراث بر افلاطون است و هم به وجه سلبی تمامی وجوه انقیاد آور نیز در ساختارو محتوای فلسفه افلاطونی و آثار افلاطونی نهفته است. دریدا بیش از هر فیلسوف دیگری این مسئله را دریافته است. بنابراین پرداختن به نسبت دریدا و افلاطون برای درک تمامی وجوه فلسفه و فرآیند و روند تاریخی آن بسیار ضروری است.افلاطون همچون ابر سوژه ای در تاریخ فلسفه است که تمامی فیلسوفان، چه به ایجاب و چه به سلب، از نزدیکترین فیلسوفان به وی همچون ارسطو تا متاخرترین جریان های فلسفی و به طور عام در حوزه اندیشه، سایه افلاطون را به وضوح میشود دیده اند، از فیلسوفان پیش از مسیحیت گرفته ، تا فیلسوفان مسیحی و فیلسوفان دوره مدرن همچون کانت و هگل تا فیلسوفان قرن بیستم و جریان های متضاد یا در تقابل با یکدیگر همچون فیلسوفان تحلیلی در دوره های متفاوت، همچون فیلسوفان پدیده شناس، همچون فیلسوفان اگزیستانسیالیست از ساختارگرایان تا پساساختارگرایان و پسامدرن ها همه به وجهی با افلاطون گره خورده اند. دریدا تلاش می کند در مواجهه با افلاطون این وجوه گسترده افلاطون در تاریخ فلسفه را به انحاء مختلف با مواجهه ساختار زدایانه با متون افلاطون نشان دهد. پرداختن به افلاطون، پرداختن به تاریخ فلسفه است. پرداختن به افلاطون، پرداختن به چالش های همیشگی در تاریخ اندیشه، فلسفه، علم، هنر، سیاست، اخلاق، زیبایی شناسی است.افلاطون به مثابه خاستگاه تکوین مفاهیم، روش ها، رویکردها، استراتژی ها و غایت ها، دریدا را بر آن داشته که به طور همه جانبه با نسبتی “از نزدیک” و “دوگانه” به افلاطون بپردازد. از سویی، دریدا ساختارزدایی را در مقابل مفاهیم بنیادین افلاطون قرار می دهد و از سوی دیگر، به امکانات آن می اندیشد، تا جایی که حتی خاستگاه ساختارزدایی را، وقتی افلاطون در مورد مفهوم خورا صحبت می کند، در متون او پیدا می کند. به باور دریدا حتی مفاهیمی در متون افلاطون وجود دارد که خود می تواند خاستگاه ساختارزدایی باشد، چنان که خود افلاطون به وجهی در یک ضرورت متنی به این مسئله با مفاهیم و بیان خودش اشاره می کند.کتاب شامل هفت فصل است که در هر یک از فصل ها با تاویل و بسط متن هایی از دریدا، یا مفسران و منتقدان او، سعی کرده ایم تا خوانش وی را از متن های افلاطون نشان دهیم. همچنین به منظور روشن شدن بحث ها، بخش هایی از رساله های افلاطون که تمرکز بحث بر آن ها بوده، از ترجمه های فارسی این متون نقل شده است.در نهایت کتاب حاضر می تواند از دو جهت برای خوانندگان آن مفید باشد: اول این که در قالب خوانش دریدا از افلاطون می توان مواجهه ی ساختارشکنانه با متن را ملاحظه کرد. این در حالی است که بنا به ادعای دریدا ساختارزدایی یک روش تفسیر یا نقد نیست و نمی توان آن را به شیوه ای معین تحت عنوان نقد ساختارشکن تقلیل داد. همچنین خوانش دریدا از متون افلاطون از زوایای مختلف و در قالب بحث هایی متفاوت ارائه می گردد که می تواند برای علاقمندان و پژوهشگران حوزه ی فلسفه مفید باشد.