سمرقند

نسبت سمرقند این زیباترین چهره ای که زمین تاکنون به سوی خورشید گردانده است به اندیشه، به شعر، به خیام شاعر، به خیال و عشق، نیز به آزادی کدام است؟ ماجرا از این قرار است که بنیامین لوساژ جوان آمریکایی، که دل در گرو زیبایی های ایران زمین دارد به قصد دست یافتن به نسخه ای خطی از رباعیات حکیم عمرخیام و به خط شاعر به ایران سفر می کند و به دربار ناصرالدین شاه راه می یابد، و در آنجا به شیرین خانم، شاهدخت قاجاری دل می بندد، این معشوق به رسم هدیه نسخه ای از رباعیات خیام بدو می بخشد، گویی شرح شور و آزادیخواهی قرون در همین مکتوب است و با این همه سر کتاب هرگز بر لوساژ گشوده نمی شود، و کتاب در ماجرای غرق کشتی تایتانیک در /اب های اقیانوس غرق می گردد. ماجرای سمرقند، از زمانه ی حکیم عمرخیام در قرن پنجم تا تجددخواهی های مشروطه در قرن چهاردهم، ماجرای تمنای تب آلود و طاقت فرسای اندیشه ورزی و عاشقی آزادیخواهی است. روایت سمرقند قرن پنجم تا تبریز قرن چهاردهم روایتی است مفقود و مغروق در اعماق اقیانوس های غرب. از این روی است که از هنگام غرق شدن نسخه ی اصل رباعیات به بعد، جهان هر روز بیش از روز پیش از خون وتاریکی پوشیده شده و زندگی دیگر به روی کسی لبخند نزده است. سمرقند امین معلوف هم مشرق امن اندیشه است و نزهتگاه شوریدگان و میعادگاه دلدادگان، و هم درآمیخته با بیم مرگ و زوال، و از آن هولناک تر،خوف ملامت و ریشخند و طرد و بند. سمرقند رویای دستیابی به جهان خیال، جهان شعر،جهان فلسفه و جهان آزادی در گذر قرن هاست.