کتاب حاضر، در حقیقت گزارش پدید آمدن روشنفکری و ظهور روشنفکران در مرز میان تفکر و ادب و هنر از یک سو و سیاست از سوی دیگر و چگونگی ادای وظیفة روشنفکری و افول و پایان یافتن تاریخ آن است. پیداست که در شرح تاریخ روشنفکری تفاوتی میان اروپا و آمریکای متجدد و کشورهایی که تجدد را از اروپا اخذ کردهاند وجود دارد، این دو صورت روشنفکری لااقل در ظهور و از حیث عملکرد تفاوتها دارند. در فصول این اثر به این تفاوت کم و بیش توجه شده است. «کانت و منورالفکری»، «معنای روشنفکری»، «روشنفکری در بحران»، «دین و آزادی و هنر»، «علم روشنفکری»، «تحقیق در تجدد و ملیت» و ... عنوانهای موضوعی فصول این کتاب هستند.