سمک عیار

داستان‏‌های عامی‌انۀ اصلی بسیار کهن در تاریخ زندگی یک قوم دارند. راویان در طی زمان آن‏ها را سینه به سینه نقل می‌‏کنند و هر بار داستان به فراخورِ روزگار و اوضاع جامعۀ رنگی تازه به خود می‌‏گیرد. داستان سمک عیار نیز از این حکم کلی بیرون نیست، داستانی که شاید در روزگاران بسیار کهن ریشه دارد ولی در طی زمان بارها تجدید حیات کرده است. سمک عیار یکی از داستان‏‌های عامی‌انه‏ی فارسی است که در آن از جوانمردی‌‏ها و دلاوری‏‌های عیاری به نام "سمک"، قهرمان داستان، سخن رفته است. ما در این کتاب و از خلال داستانی شیرین و جذاب، با وضع و اوصاف عیاری، که یکی از سازمان‌‏های مهم اجتماعی ایران در چند قرن بوده است و احتمالاً پیشینه‌‏اش به ایران پیش از اسلام بازمی‌‏گردد، آشنا می‌‏شویم و از اوضاع اجتماعی و اداری و آداب و رسوم و اعتقادات و عادات و شیوۀ زندگانی مردمی‌ که در روزگاری دراز می‌‏زیسته‏‌اند آگاهی حاصل می‌‏کنیم. کتاب زبانی ساده و بی‏‌پیرایه دارد و در عین حال گنجینۀ گران‏‌بهایی از عبارات و لغات و اصطلاحاتِ فارسی سده‌های ششم و هفتم است. پرویز ناتل خانلری در شهر سمک ما را با سلوک و آیین عیاران آشنا می‌‏کند و نشان می‌‏دهد که سمک عیار چگونه ظرایف و دقایق زندگی اجتماعی مردم ایرانِ آن روزگار را در حوزه‌های گوناگون به تصویر کشیده است.