گفتاری درباره ی نابرابری

این اثر به چهار بخش اصلی تقسیم شده است: تقدیم‌نامه، مقدمه، تحقیق بسیطی درباره‌ طبیعت انسان و تحقیقی دیگر درباره‌ تکامل انسان در درون جامعه. همچنین ضمیمه‌ای دارد که عمدتا تحقیق مردم‌شناسانه در قرن هجدهم را در بر می‌گیرد. روسو از دو نوع نابرابری صحبت می‌کند: نابرابری طبیعی یا فیزیکی و نابرابری اخلاقی یا معنوی. نابرابری طبیعی درباره‌ تفاوت میان بدن یک انسان با بدن انسان دیگر است، چون محصول طبیعت است. روسو نگران این نوع نابرابری نیست، چون می‌گوید این مسئله منشاء نابرابری‌ای که در جامعه‌ متمدن پیدا می‌شود، نیست. در عوض دلیل می‌آورد که نابرابری اخلاقی منحصر به جامعه‌ متمدن است و در «ثروت، اصالت یا طبقه، قدرت و شایستگی اخلاقی» نمود پیدا می‌کند. این نوع از نابرابری اخلاقی را سنت بنا نهاده است. به نظر می‌رسد روسو دید بدبینانه‌ای از جامعه‌ متمدن دارد، جایی که انسان از «وضعیت طبیعی» استقلال و آزادی فردی‌اش منحرف شده تا بتواند نیازها و آمال‌ خود را اقناع کند.