خیزش های عقلانی شدن در طلوع ایران مدرن

نویسنده این کتاب پژوهی در ابتدا شاخص‌ترین ویژگی جامعه مدرن غربی را از دیدگاه ماکس و بر جامعه‌شناس آلمانی چنین بیان می‌کند که روند عقلانی‌شدن فزاینده‌ای است که از طریق فرایند تاریخی نوسازی و بورکراتیک شدن جامعه رخ داده است . از نظر ماکس وبر در جامعه مدرن ، عقلانیت به صورت‌های مختلفی ظهور می‌کند که شکل غالب آن « عقلانیت ابزاری » و « عقلانیت ارزشی » است . عقلانیت ابزاری نوعی عقلانیت است که صرفاً در جهت عملی شدن حداکثر اهداف به کار می‌رود . این شکل از عقلانیت همان شیوه‌های عقلانی و بورکراتیک معطوف به هدف است و با تکیه بر محاسبات منظم ریاضیاتی و تکنیکی ، مناسب‌ترین و کارآمدترین ابزار را برای دستیابی به هدف ارائه می‌کند . عقلانیت ابزاری از پیامدهای صنعتی شدن و بورکراتیک شدن دنیای مدرن است که با چیرگی علم و تکنیک جدید در عرصه‌های گوناگون زندگی و کنش‌های بشری به منصه ظهور رسیده است . مهم‌ترین ویژگی عقلانیت ابزاری را می‌توان در کارآیی ، محاسبه‌پذیری ، تأکید بر کمیت به جای کیفیت ، جایگزینی تکنولوژی به جای انسان و قابلیت پیش‌بینی‌پذیری دانست . از دیدگاه ماکس وبر ، عقلانیت موجود در بروکراسی مدرن با محاسبه رفتارها و عملکردها ، نتایج عمل را قابل پیش‌بینی می‌کند و آشفتگی‌ها را از بین می‌برد . نمونه بارز آن عقلانیت ، نظم کارخانه‌ای جوامع صنعتی است که حامل به کارگیری روش‌های ریاضیاتی و فنی برای محاسبه عملکردها و پیش‌بینی نتایج در بروکراسی‌های صنعتی است که باعث تولید صنعتی انبوه و حداکثر کارآیی شده است . مجید ادیب‌زاده پیش از این کتاب‌های « دموکراسی معرفتی » دربارة دموکراتیک شدن دانش ، « مدرنیته زایا و تفکر عقیم » چالش تاریخی مدرن و باروری علوم انسانی در ایران ، « امپراتوری اسطوره‌ها » ، « تبارشناسی تفکر علمی در ایران » و زبان ، گفتمان و سیاست خارجی ، دیالکتیک بازنمایی از غرب در جهان نمادین ایران را نوشته و روانه بازار نشر کرده است .