جمهوری آذربایجان

مباحث کتاب مشتمل است بر بررسی و تحلیل چگونگی شکل‌گیری رشته تحولات سیاسی و فرهنگی‌ای که در فاصله سال‌های پایانی قرن نوزدهم میلادی تا سال‌های نخست قرن بعدی موجب شکل‌گیری جمهوری آذربایجان شد .اهمیت بیشتر کتاب در آن است که نویسنده آن محمد امین رسول‌زاده، از چهره‌های برجسته جمهوری آذربایجان بعدی خود از موسسان جمهوری اول آذربایجان و مجری و مبدع بسیاری از تحولات مذکور بوده، برای مقابله با بحران هویت قومی ناشی از سلطه روس‌ها، تلاش کرده عنصر زبان ترکی را به جای میراث سابق جایگزین سازد .کتاب چه در گزارش رویدادها و چه تبیین نوع استدلال و تفسیر خاصی از سرگذشت فرهنگی این سامان تصویری اغراق آمیز و غیر واقع از نقش ترک‌ها به دست می‌دهد ;هر چند یادداشت دبیر مجموعه "آسیای میانه و قفقاز "که کتاب حاضر نخستین شماره آن قلمداد می‌شود، ذهن خواننده را برای آشنایی با وضعیت تاریخی و فرهنگی موضوع کاملا آماده می‌سازد .کتاب که از زبان ترکی به فارسی ترجمه شده شامل این مطالب و مباحث است" :مردم آذربایجان"، "بیداری ادبی و ملی"، "جنگ جهانی و انقلاب کبیر"، "کمک برادرانه ترکیه"، "نتایج متارکه موندروس در قفقاز"، "مجلس نمایندگان و اقدامات آن"، "در آستانه حوادث مهم"، "استیلای بلشویکی"، "امپریالیسم سرخ"، "ایده استقلال "و "فهرستی از شهیدان آذربایجان ." صفحات پایانی کتاب به عکس‌هایی از "رسول‌زاده "و عده‌ای از چهره‌های هم عصر او، همچنین نمایه اسامی اختصاص یافته است .