تحفه خاقانیه

برای نخستین شناخت ما ایرانیان از فرنگ، سه کتاب را هرگز نباید فراموش کرد. مسیر طالبی از میرزا ابوطالب خان تبریزی که میان سال های ۱۲۱۳ - ۱۲۱۸ق اروپا و هند را دیده است. دوم تحفه العالم میر عبداللطیف شوشتری که میان سال های ۱۲۱۶ - ۱۲۲۰ق کتاب خود را نوشت. سوم مرآت الاحوال جهان نما از آقا احمد کرمانشاهی که نویسنده سال های ۱۲۲۰ - ۱۲۲۵ق در هند بوده و این کتاب ارجمند را نوشته است. هر سه اثر بسیار مهم و برای نخستین شناخت ما ایرانیان از فرنگ، از هر جهت ارزشمند هستند. اکنون باید کتاب چهارمی را هم بر آنها افزود و آن تحفه خاقانیه است که نویسنده آن، پس از چند سال گشت و گذار در هند و با استفاده از سه اثر نخست، این کتاب را در سال ۱۲۳۱ق نوشته است.