تاریخ بانکداری اسلامی

هنگامی‌که مردم به جمع‌آوری ثروت به شکل پول رایج پرداختند، این پول باید در مکانی ذخیره می‌شد. خانهٔ افراد مکان ایدئالی برای انجام این کار نبود، به‌ویژه اگر کسی مقدار قابل‌توجهی پول جمع می‌کرد، خطراتی ازقبیل به‌سرقت‌رفتن این پول‌ها مطرح بود. در عهد قدیم، معابد معمولاً این وظیفه را به‌عهده داشتند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد علاوه‌بر ذخیرهٔ پول برای دیگران و تأمین امنیت برای سپرده‌گذاران، گرچه وظیفهٔ اصلی آن‌ها ذخیرهٔ دارایی‌ها بود، اما این معابد حتّی به اعطای وام نیز می‌پرداختند. تا پایان قرن شانزدهم و در طی قرن هفدهم، وظایف بانکداری سنّتی شامل پذیرش سپرده، اعطای وام، صرافی، انتقال وجوه با صدور بدهی بانک (به‌عنوان جایگزینی برای سکه‌های طلا و نقره) همراه شده بودند. پس از فروپاشی امپراتوری روم و زوال تمدن غرب قدیم، تجارت و به تبع آن بانکداری نیز تا حدود زیادی ازبین رفت و بیشتر مردم در این دوره به کشاورزی مشغول شدند؛ به‌نحوی‌که می‌توان گفت آنچه در قرون‌وسطا در اروپا حاکمیت داشت، فئودالیسم بود. پس از گسترش مسیحیت از خاورمیانه به اروپا و رواج آن در میان اروپاییان، به‌تدریج مسیحیان بر فعّالیت‌های تجاری مسلط شدند. اوایل این دوران رهبران دیانت مسیحی با بهره مخالفت جدّی داشتند و درنتیجه با حرام اعلام کردن قرض‌های بابهره ازسوی کشیش‌های مسیحی، بانکداری با مشکلات متعددی روبه‌رو شد و تا مدت‌ها عمدتاً فعّالیت‌های بانکداری از رونق افتاد. برای مثال، سنت توماس مهم‌ترین متفکر و فیلسوف مسیحی در قرون‌وسطا بود که در سال ۱۲۲۵ متولد و در سال ۱۲۷۴ از دنیا رفت. دوران زندگی او در قرن هفتم هجری و هم‌زمان با زندگی افرادی چون سعدی و مولوی در ایران است. توماس بااینکه در ایتالیا متولد شد، اما به فرانسه رفت. او اگرچه یک فیلسوف و مدرس اخلاق به‌شمار می‌رود، اما دارای افکار و اندیشه‌های اقتصادی است. این افکار در کتاب مهم و بزرگ وی که در ۳۵۰۰ صفحه به نام «کتاب سوما» نوشته شده است و البته بعد از مرگ او نیز همچنان ادامه داشته و هرگز به‌پایان نمی‌رسد. توماس روش مطالعات خود را وام‌دار «ابن‌رشد» بوده و در کتابش علاوه‌بر ابن‌رشد، از ارسطو، امام‌محمد غزالی و ابن‌سینا به‌عنوان اساتید معنوی خود نام می‌برد. او معتقد بود اگر تقاضا افزایش پیدا کند و عرضه‌کنندهٔ کالا، قیمت را بالا ببرد، این کار یک دزدی آشکار است. درواقع اگر شخصی به‌شدت نیازمند کالایی بود و فروشنده با دیدن شدت علاقهٔ او قیمت آن کالا را بالا ببرد، این کار قابل‌قبول نیست. توماس را می‌توان یکی از کسانی دانست که معتقد به وجود حرمت برای رباست.