از انعطاف پذیری تا شورش

در دسامبر ۲۰۱۱ جنبشی مردمی، خاورمیانه و شمال افریقا را درهم نوردید و جهان را شگفت‌زده کرد. این جنبش سرآغاز اعتراضات زنجیره‌ا‌ی و بی‌سابقه‌ای در منطقۀ عرب‌نشین جهان از تونس، مصر و مراکش گرفته تا یمن و بحرین شد و معترضان را به خیابان کشاند تا آزادی، مردم‌سالاری، حقوق بشر، عدالت اجتماعی و در یک کلام «تغییر» را طلب کنند. تحلیلگران نام‌های متفاوتی را ازجمله «انقلاب‌های رنگی»، «قیام‌های عربی»، «بیداری عربی»، و «بیداری اسلامی» بر این تحولات نهادند و تلاش کردند این رویداد شگفتی‌ساز را از دیدگاه‌های متفاوتی بررسی کنند. این پژوهش ثمرۀ کوشش فکری جمعی از اساتید و پژوهشگران دانشگاه آمستردام هلند با همکاری برخی از کارشناسان و نویسندگان عربی است و هدف آن ارائۀ درکی جامع از قیام‌های عربی و همچنین معرفی دقیق عوامل مهمی است که می‌تواند در توجیه و تبیین بسیج جنبش توده‌ا‌ی مردم خاورمیانه در سال ۲۰۱۱ سودمند باشد. بر این اساس نویسندگان کتاب می‌کوشند داستان حیرت‌انگیزی دربارۀ ارادۀ انسان و چگونگی غلبۀ او بر ترس را با تأکید بر عوامل درونی و ویژگی‌های مؤثر در شکل‌گیری این جنبش برای ما روایت کنند. عوامل و ویژگی‌هایی مانندِ اقتدارگرایی سیاسی در رژیم‌های حاکم بر این کشورها و بی‌عدالتی‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی موجود. همچنین نویسندگان کتاب با ارزیابی فرصت‌ها و چالش‌های پیشِ رو برای گذار سیاسی و در نهایت با نگاهی به پیامدهای امنیتی این تحولات و واکنش‌های ملی، منطقه‌ا‌ی و بین‌المللی آنها، این جنبش را بازخوانی و تحلیل می‌کنند.