در این کتاب به منظور بررسی عقل از دیدگاه مولوی نخست از عقل کلی و عقل جزوی سخن رفته و سپس مباحثی در زمینه ی عقل اولیا، عقل و قضا، قوت گرفتن عقل از مشورت، عقل و نفس، جان و تن، عقل و دل، عقل و عشق، و عقل و صبر مطرح گردیده است.
سیدحسین نصر در مقدمه ی این کتاب خاطرنشان می سازد: "برای درک مفهوم عقل در آثار مولانا و مخصوصا مثنوی باید به امتیاز اساسی که او بین عقل کلی و عقل جزئی قائل شده توجه کرد... نیز باید توجه داشت که علاوه بر تاکید بر امتیاز بین عقل جزئی یا استدلال و عقل کلی، مولانا مصر است که باید عقل را تسلیم وحی کرد، که خود توسط عقل قدسی از جانب حق تعالی بر انسان نازل شده است و در واقع تسلیم شدن عقل به وحی منجر می شود به شکوفایی نهایی عمل انسانی در ساحت عقل قدسی ... هنگامی که عقل تسلیم وحی شود خود بال درآورده و به سوی قدس به پرواز درمی آید و به جایگاه اولیه ی انسان که فردوس برین باشد، راه می یابد."