کتاب مثنوی معنوی مولانا ۴۲۴ داستان در رابطه با دشواری های رسیدن به خدا؛ به شیوه تمثیل و در غالب مثنوی بیان میکند. مثنوی، نوعی قالب شعری است که به دلیل حجم زیاد ابیات برای بیان داستان ها و حکایات از آن استفاده می شود. هر دو مصرع یک بیت در مثنوی، هم قافیه هستند و این باعث آهنگین و زیباتر شدن شعر می شود. هژده بیت ابتدایی دفتر اول مثنوی معنوی به نینامه شهرت دارد و چکیدهای از مفهوم کلی ۶ دفتر است.
قدیمی ترین نسخه مثنوی معنوی، معروف به نسخه قونیه است که دو سال بعد از مرگ مولانا جمع آوری شده است. تصحیح مرحوم نیکلسون بر مثنوی، معتبرترین تصحیح مثنوی است و هنوز هیچ تصحیحی مشابه با تصحیح استاد نیکلسون انجام نشده است.