داستان های تاریخی خلیج فارس

از نخستین روز آفرینش دنیا تا تکوین و پیدایش خشکی‌ها و دریاها و تا دوران کنونی، بر خلیج فارس عمر جهان گذشته است. از بدو تردد فینیقی‌ها تا تحرک هخامنشیان و تحریک یونانیان و حرکت اسکندر و از اولین جرقه‌های فتوحات مسلمانان در شهرهای ساحلی و جزایر خلیج فارس تا حضور استعماری پرتغالی‌ها، هلندی‌ها، انگلیسی‌ها و... در این چند سده‌ی اخیر و نیز کشف گنجینه‌ی طمع‌انگیزی به نام نفت و امتیاز استخراج آن و ماجرای جنگ‌های جهانی اول و دوم و قدرت‌گیری ایالات متحده‌ی آمریکا و رشد صهیونیسم و تلاش مستمر و هدفمند به منظور مهار خطر مسلمانان و سلطه بر منابع انرژی جهان - که بی‌گفتگو، نیمی از آن در خلیج فارس و نواحی اطراف آن قرار دارد - و نیز جنگ‌های خلیج فارس و این همه رفت‌وآمد و گفت‌وشنود و ده‌ها و صدها مقوله‌ی دیگر، همه و همه بیانگر حساسیت و اهمیت کم‌نظیر خلیج فارس به عنوان گلوگاه آبی شرق و غرب می‌باشد. شاید هیچ دریای دیگری نباشد که بیش از خلیج فارس توجه باستان‌شناسان، تاریخ‌نگاران، زمین‌شناسان، جغرافی‌دانان و سیاست‌مداران را به خود معطوف ساخته باشد. سرگذشت رویدادها و حوادث خلیج فارس، به کهن‌ترین زمان‌های تاریخی می‌رسد و ذکر آن در تاریخ مکتوب بشری، پیش از دریاهای دیگر آمده است. موقعیت مرکزی آن در یکی از مهم‌ترین جاده‌های میان شرق و غرب، از ابتدای تاریخ اهمیت ویژه‌ای بدان داده است و نوشته‌های بی‌شماری که به ده‌ها زبان (سانسکریت، پهلوی، اوستایی، آشوری، یونانی، سریانی، رومی، عربی، اروپایی و حتی چینی و ژاپنی) درباره‌ی این دریا در دست می‌باشد، نشان می‌دهد که جهانیان از دیرزمان نسبت به آن علاقه‌مند بوده‌اند. در دهه‌های اخیر، پژوهشگران عرصه‌های مختلف از ژئوپلیتیک و بیولوژی و دیرینه‌شناسی گرفته تا گویش‌شناسی و باورهای عامه، به سراغ خلیج فارس رفته‌اند و با انتخاب موضوعات و نگاه‌های متفاوت، به بررسی جنبه‌های گوناگون این مجموعه‌ی آبی پرداخته‌اند. در فضای علمی ایران نیز مطالعات خلیج فارس و خلیج فارس شناسی، چندی است که به رشته‌ای دانشگاهی تبدیل شده است و تلاش می‌شود تا دست‌کم نگاهی جدی‌تر و منسجم‌تر به این مقوله گردد. اگرچه اهمیت خلیج فارس به قدری زیاد است که تاکنون کتاب‌ها و مقاله‌های بسیار متنوعی درباره‌ی این منطقه منتشر شده؛ ولیکن به نظر می‌رسد تاکنون مطالعات کافی در زمینه‌ی رویدادهای تاریخی این پهنه‌ی دریایی، صورت نگرفته است. با توجه به تحولات نوین فرهنگی در جامعه‌ی امروز، نیاز ایرانیان - به‌ویژه جوانان تیزبین و پرسش‌گر - به بررسی‌های جدید علمی و پربار درباره‌ی تاریخ پرفراز و نشیب ایران‌زمین و دیانت و فرهنگ و تمدن آن، بیش از گذشته نمود یافته است. از این رو، ما با شناخت این امر و در جهت گسترش دیدگاه‌های همه‌جانبه و عمیق فرهنگی، تلاش جدیدی را آغاز نموده و بر آن شدیم تا با تألیف این نوشتار، آگاهی‌های مهم، دقیق و سودمندی در مورد چشم‌اندازی از تاریخ خلیج فارس که کمتر مورد توجه قرار گرفته است را در دسترس تمامی ایران‌دوستان و جوانان علاقه‌مند کشورمان قرار دهیم. وضعیت خلیج فارس در ادوار مختلف تاریخی، در دوران پادشاهان مختلف، دست‌اندازی‌های کشورهای خارجی و درنهایت، جنگ‌ها و صلح‌ها، تاکنون از جمله مسائل مورد بررسی محققان و مؤلفان بوده است. اما آنچه در این نوشتار مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد، حضور مشاهیر دنیای قدیم (اعم از انبیای الهی، پادشاهان، دانشمندان، شاعران، سیاحان و...) در سواحل و جزایر خلیج فارس از ابتدای تاریخ تا سده‌ی سیزدهم میلادی (قرن هشتم هجری) می‌باشد که در این مورد، کتب و رسالات و مقالات زیادی به زبان فارسی در دست نداریم. این نوشتار، با روش استنادی و کتابخانه‌ای و با تکیه بر متون و مقالات ایرانی و خارجی، به بررسی این مهم می‌پردازد. کتاب حاضر، شامل مجموعه گفتارهایی است در جغرافیای تاریخی، تاریخ ایران و جهان، قصص انبیاء و تاریخ تجارت دریایی و مناسبات بازرگانی در دوران باستان که براساس یافته‌های باستان‌شناسی، منابع دست اول نوشتاری و همچنین پژوهش‌های جدید تدوین شده است. در پایان سخن، آنچه که یادآوری‌اش ضروری به نظر می‌رسد، این است که با بهره‌برداری از کتب، مقالات، اسناد و منابع مختلف سعی شده است تا کتابی بی‌نقص فراهم آید. در این نوشتار، سعی شده است که عنان اعتدال و انصاف علمی، از دست قلم نگارنده ربوده نشده و این اثر، تحت تأثیر حب و بغض قومی و نژادی و یا وقایع تاریخی و رقابت‌های فکری و فلسفی قرار نگیرد. بی‌شک این نوشتار مبتنی بر تحقیق و تدقیق علمی است و برای مطالعه‌ی محققان و پژوهشگران سودمند می‌باشد؛ اما کافی و جامع نبوده و نمی‌تواند پاسخگوی همه‌ی پرسش‌ها و چراغ راهی برای همه‌ی مباحث تحقیقاتی باشد. پس طبعاً هرگونه لغزشی یا ناروایی در مطالب پیش آمده باشد، گناه از نگارنده و تدوین‌کننده می‌باشد؛ لااقل به علت عدم دسترسی به اسناد و مدارک بیشتر. امید است با کوشش زیادی که به منظور تدوین این نوشتار به عمل آمده، سهم کوچکی از دِین خود را به جامعه‌ی علمی و دانشگاهی ادا کرده باشم و این نوشتار، برای علاقه‌مندان این حوزه و همچنین دانشجویان رشته‌های تاریخ و ایران‌شناسی، سودمند باشد و به عنوان یک منبع راهنما، مورد استفاده‌ی تمامی پژوهشگران و صاحب‌نظران قرار گیرد.