این کتاب به بررسی تاریخ اجتماعی ایران در دوران پیش از تاریخ و آغاز تاریخ میپردازد. استاد نفیسی در دیباچهٔ کتاب آورده است: «این کتاب نخستین مجلد از یک سلسله کتابهایی در تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا زمان حاضر خواهد بود که هر یک شامل تاریخ اجتماعی یکی از ادوار زندگی ایرانیان خواهد بود. این مجلدات نمونهای از تاریخ اجتماعی به روش امروزین خواهد بود تا مصداق حقیقی تاریخ را چنانکه دانشمندان اخیراً بدان پی بردهاند به دانشپژوهان معرفی کنم و امیدوارم دیگران این روش را در پیش بگیرند و آن را دنبال کنند.»
مهد نژاد آریا، آریاییان ایرانی، تمدن آریایی هندی و ایرانی، تاریخ مهاجرت آریاییان ایرانی، نخستین نامهای آبادی، بومیان ایران هنگام ورود آریاییان، طبقات مردم، مراکز نخستین تمدن ایرانی، حدود ایران در نظر یونانیان، امتیازات نژادی و طبقاتی، زن در تمدن آریایی، خانواده، طبقات اجتماعی، نخستین اجتماعات، سفالسازی، فلزسازی، تمدن عیلام، کلیات تمدن پیش از تاریخ ایران، دورهٔ تمدن ودایی، تشکیل دولت در تمدن آریاییان ایران، دولتهای اوستایی و داستانی، کاوه و درفش کاویان، دورهٔ آغاز تاریخ، رابطهٔ تمدن ایران با ملل همسایه و ... از جمله عناوینی هستند که در این کتاب بررسی شدهاند.