فلسفه ها و فرهنگ ها

آیا سنت های فلسفی باستان را باید مرده یا منسوخ دانست؟ در غیر این صورت، این سنت ها اگر بخواهند پایدار بمانند، باید چه تغییراتی را متحمل شوند؟ با توجه به تأثیراتی که توسعۀ علم در غرب بر اندیشۀ فلسفی گذاشته، آیا قرار است برداشت های مدرن غربی از فلسفه جای همۀ اندیشه های دیگر را بگیرد؟ یا آیا هنوز امکان دارد که سنت های فلسفیِ فرهنگ هایی غیر از فرهنگ غربی بتوانند در کل ــ با ارائۀ مسائل یا رهیافت هایی به مسائلی که غربیان از آن ها غفلت کرده اند یا تمایل به عبور از آن ها داشته اند ــ کمکی به فلسفه کنند؟ شاید ما در موقعیتی نباشیم که به همۀ این پرسش ها پاسخ دهیم. اما هنگامی که در حال بررسی فلسفه های سایر فرهنگ ها هستیم می توانیم آن ها را در نظر بگیریم. نباید به سادگی این را مسلّم دانست که فرهنگ های دیگر هیچ چیزی برای کمک به اندیشۀ فلسفی ندارند. فلسفۀ غربی ممکن است از برخی جهات به خوبی پیشرفت کرده باشد (به معنایی ارزشگذارانه از کلمۀ «پیشرفت») اما این احتمال نیز هست که در طول مسیرْ عناصر ارزشمندی فراموش شوند یا نامفهوم باشند، و ممکن است به طریقی بتوان تأمل بر سنت های فلسفی غیرغربی را برای رفع کوته نظری آشکار به کار گرفت. ما باید به دنبال دستیابی به جامعه ای کثرت گرا در سراسر جهان باشیم که در آن به همۀ فرهنگ ها احترام گذاشته شود. این ادعا که فلسفۀ تطبیقی در نیل به چنین هدفی می تواند نقش مهمی داشته باشد ممکن است اغراق آمیز و حتی مضحک به نظر آید، ولی نباید قابلیت فلسفه و توانایی فیلسوفان برای تشکیل چنین جامعه ای را نادیده انگاریم.