گفتاری در باب نابرابری

این اثر روسو به چهار بخش اصلی تقسیم شده است: تقدیم‌نامه، مقدمه، تحقیق بسیطی درباره‌ی طبیعت ِانسان و تحقیقی دیگر درباره‌ی تکامل انسان در درون جامعه. همچنین ضمیمه‌ای دارد که عمدتاً تحقیق مردم‌شناسانه در قرن هجدهم را در بر می‌گیرد. روسو از دو نوع نابرابری صحبت می‌کند: نابرابری طبیعی یا فیزیکی و نابرابری اخلاقی یا معنوی. نابرابری طبیعی درباره‌ی تفاوت میان بدن یک انسان با بدن انسان دیگر است، چون محصول طبیعت است. روسو نگران این نوع از نابرابری نیست، چون می‌گوید این مسئله منشاء نابرابری‌ای که در جامعه‌ی متمدن پیدا می‌شود، نیست.
درعوض دلیل می‌آورد که نابرابری اخلاقی منحصر به جامعه‌ی متمدن است و در «ثروت، اصالت یا طبقه، قدرت و شایستگی اخلاقی» نمود پیدا می‌کند. این نوع از نابرابری اخلاقی را سنّت بنا نهاده است. به نظر می‌رسد روسو دید بدبینانه‌ای از جامعه‌ی متمدن دارد، جایی که انسان از «وضعیت طبیعیِ» استقلال و آزادی فردی‌اش منحرف شده تا بتواند نیازها و آمال‌های خود را اقناع کند.