واژگونی هرم

جاناتان ویلسون در کتاب واژگونی هرم، سیر تکامل تاکتیک‌های فوتبال را از ابتدای قرن بیستم تا زمان حال مرور می‌کند. او در هر فصل به سراغ یکی از کشورهایی که سیستم فوتبال را متحول کرده‌اند می‌رود و نقش اتفاقات اجتماعی و سیاسی را در این تحولات بررسی می‌کند. این کتاب تحسین‌شده، جایزه‌ی بهترین کتاب فوتبالی سال بریتانیا را به دست آورده است.
ویلسون روایتش را از دل اولین مدارس انگلیسی، که پایه‌گذار فوتبال مدرن بودند، شروع می‌کند و در هر فصل کتاب، مسیر تغییرات هر سیستم را از دل اتفاقات تاریخی یک یا چند کشور پیش می‌برد، از تأثیر اولین برخورد مردم امریکای جنوبی با فوتبال در شکل‌گیری سیستم‌های جدید تا نفوذ حکومت‌های فاشیستی دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ بر فرهنگ فوتبالی اروپای غربی. جذاب‌ترین فصل‌های کتاب احتمالا فصل‌های دوازده و سیزده باشند، جایی که ریشه‌های شکل‌گیری سیستم‌های پیچیده‌تری که امروزه در باشگاه‌های بزرگ دنیا به کار می‌رود، از دل تحولات اجتماعی و علمی هلند و شوروی شرح داده می‌شود. هلند در قلب تحولات اجتماعی اروپا در دهه‌ی ۱۹۶۰ قرار دارد و همین تحولات است که فوتبال مبتدیانه‌ی این کشور را، که تا آن زمان در بین رقبای اروپایی حرفی برای گفتن نداشت، به پایه‌گذار توتال فوتبال تبدیل می‌کند، چیزی که بعدها در بارسلونای کرویف و گواردیولا به کمال می‌رسد. حکومت کمونیستی شوروی هم به دو شکل روی فوتبال تأثیر گذاشت: یکی با تأکید روی بازی جمعی و مبارزه با ستاره‌سالاری و دیگری با تأکید روی علم که زمینه‌ی ورود رشته‌های علمی گوناگون به فوتبال را فراهم کرد.