وحشت عشق و شستشوی مغزی

الکساندرا استاین، این روانشناس اجتماعی برجسته و محقق پیشگام در زمینه توتالیتاریسم، نتیجه بیش از 25 سال پژوهش خود را در کتاب وحشت، عشق و شستشوی مغزی آورده است. او در این کتاب با استفاده از نظریه دلبستگی و تحلیلی تکامل محور، خطرات ایدئولوژی ها، روابط منزوی کننده و تاثیرات وحشتناک نظام های اعتقادی بسته بر روی مغز افراد را تشریح می کنند؛ جایی که ارتباط بین تفکر و احساس قطع می شود و ساختارهای مربوطه در مغز از کار می افتند. او نشان می دهد که چگونه ترکیب وحشت و عشق، باعث می شود پیروان از خویشتن خود بیگانه شوند و تا جایی پیش بروند که به اراده رهبر به زندگی خود و دیگران پایان دهند.

هدف اصلی این کتاب، نشان دادن عناصر مشترک روان‌شناختی و ساختاری اجتماعی است که این موقعیت‌های متنوع را به هم پیوند می‌دهند و در نتیجه‌ی آن‌ها، رهبران اقتدارگرا این فرصت را به دست می‌آورند که با شکل دادن به ذهن پیروان، توانایی آن‌ها برای عمل در جهت بقای خود را بگیرند. این فعالیت برای شکل‌دهی ذهن را می‌توان با عبارات مفیدی مانند شستشوی مغزی، کنترل اجباری یا اقناع اجباری توصیف کرد. گروه ها و حکومت های توتالیتر خطری مداوم و همیشگی هستند و از تروریسم سیاسی و مذهبی در سطح جهان تا وحشت درونی از روابط شخصی دونفره‌ی کنترل‌کننده را در برمی‌گیرند.

هیچ یک ما از ترکیب عشق و وحشت و فرایند شستشوی مغزی در امان نیستیم. با این همه تنها در مرحله پایانی شستشوی مغزی است که که پایان‌های انفجاری و نتایج نهایی را می‌بینیم. پایان غریبه‌ها، دشمنان، پیروان، فرزندان. نسل‌کشی‌های تمامیت‌خواهان از هیتلر گرفته تا استالین و پل پوت. از بمب گذاران انتحاری گرفته تا عروس های جهادی سوریه یا فیلم‌های تبلیغاتی که نشان می‌دهند یک جوان لندنی به جلاد داعش تبدیل شده است و گروگان‌ها را در سوریه سر می‌برد و کودک‌سربازانی که قربانی اراده رهبران می‌شوند.

این‌که چه فرآیندی به یک رهبر این امکان را می‌دهد تا چنان کنترلی بر پیروان خود به دست آورد که تا جایی پیش بروند که با کشتن خودشان و گاهی حتی قربانی کردن فرزندانشان از دستوراتش پیروی کنند، کانون تمرکز اصلی این کتاب به شمار می آید. بسیاری از ما بی آن که بدانیم توسط ایدئولوژی ها شسشتشوی مغزی می شویم. رویکرد اپستاین در این کتاب به عنوان یک مطالعه میان رشته ای عمیق، می‌تواند در فهم پدیده کنترل شدید و افراطی به ما کمک کند و کمک کند تا از شهروندانمان، خودمان، فرزندانمان و دیگرانی که دوستشان داریم، محافظت کنیم.