کاربست تحلیل گفتمان انتقادی در پژوهش های تاریخی

تحلیل گفتمان مدعی است که زبان و یا متن در فاصلۀ میان فرد و جامعه شکل می‌گیرد. به بیانی دیگر، زبان واقعیت‌ها را از منظر ایدئولوژی‌های گوناگون انعکاس می‌دهد. بنابراین، اگر از منظر گفتمان‌شناسی به تاریخ بنگریم، تاریخ تحت‌تأثیر اندیشه‌ها و ایدئولوژی‌های مورخ و جامعه قرار دارد و حامـل بارهـای معنایـی ِ مختلفی همچون زبانـی، فرهنگی، سیاسـی، اجتماعی و ایدئولوژیک است. از سوی دیگر، عامل اصلی گسترش ایدئولوژی‌ها در یک جامعه و رسمیت یافتن آن نیز از منظر مورخ و با ابزار زبان امکان‌پذیر است زیرا مورخ زبان را طوری استفاده می‌کند که اندیشه‌ای را در اجتماع مشروع و طرف مقابل را نامشروع جلوه دهد. لذا تاریخ و روایت‌های تاریخی هرگز نمی‌توانند عاری از سوگیری و تأثیرات گفتمانی باشند. بـه همیـن دلیـل، تحلیـل گفتمان در تاریخ، چه از منظر زبان‌شناسی و چـه از منظـر اجتماعـی و سیاسـی بـرای کشـف معانـی آشـکار و پنهـان از متن اهمیـت فراوانـی دارد.

کتاب حاضر، با مدنظر قرار دادن اندیشه‌های پست‌مدرن در تاریخ‌نگاری و پژوهش‌های تاریخی، در صدد است چگونگی کاربست تحلیل گفتمان در فهم و بازیابی معانی تاریخی را تشریح کند. بعد از نگاهی کوتاه به حوزۀ مطالعات گفتمانی، تاریخچۀ انواع پژوهش در تاریخ ارائه شده، سپس، رویکرد تحلیل گفتمانی فرکلاف معرفی می‌شود و با مثال‌هایی چگونگی کاربست آن در پژوهش‌های تاریخی نشان داده می‌شود.