عملگرایی به شرط عقلانیت اخلاقی

فرهنگ پارسی آکنده از پاسداشت جایگاه سخن و عمل و سنجیدن نسبت آنها با یکدیگر است. نباید پنداشت اگر کسی چون سعدی گفته «به عمل کار بر آید به سخندانی نیست» به معنای آن است که سخن ‌ارزشی ندارد، بلکه شیخ اجل هشدار داده‌اند که بدانیم هرچند نظر، مبنای عمل است اما نباید در جاذبه‌های آن معطل ماند و تلاش برای بهبود واقعیت‌ها را رها کرد. این تذکرها برای آن است تا آگاه باشیم افکار آدمی در قالب گفتارها (که خود نوعی عمل است) و کردارهای او تبلور می‌یابند، پس باید در پی آن بود که خوبی‌ها، زیبایی‌ها و درستی‌ها فراتر از زبان ما در دنیای واقع تحقق یابند. باری، جان دیوئی فیلسوف آمریکایی ، حکیمانه اندرز داده است: «بحث نکن، به فکر چاره باش.»

گهگاهی در فضای اجتماعی- سازمانی ایران، اصطلاح‌هایی مرسوم شده و به صورت تابو در می آیند، اصطلاحاتی مانند: عملگرایی، تجربی، میدانی و کاربردی… متاسفانه عده‌ای این اصطلاحات را بدون توجه به معنای درست آنها، چماق کرده و با آن حریفان را می‌کوبند لذا ضرورت دارد دربارۀ این مفهوم‌ها روشنگری نظری شود.

کتاب حاضر در قالب رسالۀ علمی، با هدف کندوکاو و ایده‌پردازی دربارۀ مفهوم عملگرایی در سه بخش زیر تدوین شده است:
نگارنده در نوشتارهای بخش (الف) دربارۀ مقدمات موضوع بحث کرده، سپس در نوشتارهای پنجگانۀ بخش (ب)، ایدۀ عملگرایی و مؤلفه‌ها و ویژگی‌های انواع عملگرایان و … را شرح داده است. او در بخش (ج) هم نوشتاری پشتیبان و روشنگر دربارۀ نظر و عمل و پرسشنامه‌ای برای سنجش میزان عقلانیت اخلاقی در عملگرایی آورده است.