کنشگران بی پروا

جامعه شناسی آلن تورن را می توان جامعه شناسی سوژه نامید. شاید بتوان او را جامعه شناس فردا نیز دانست. در هر صورت خودش را جامعه شناسی می داند که از قرن گذشته خود را به آستانۀ قرن جدید رسانده است. او قرن جدید را صرفاً گذر از یک سده به سدۀ دیگری نمی داند. بلکه معتقد به گذار از یک جامعه به جامعه ای دیگر است. همان گونه که گذار جامعۀ کشاورزی و دینی به جامعۀ سیاسی و صنعتی یک تحول واقعی در عرصه های گوناگون زندگی است، اینک نیز چنین واقعۀ مهمی در حال رخ دادن است.

تورن جامعۀ صنعتی یا مدرن را پایان یافته می داند، جامعه ای برپایۀ خردگرایی و راسیونالیسم خشک و سودمحور بنیان شده بود. جامعه تولیدبنیان گذشته، جای خود را به جامعه ای مصرف بن داده است. نهادهای میانجی و جامعۀ مدنی رو به افول و نبرد طبقاتی ناپدید می شود. نابرابری های کلانِ طبقاتیِ گذشته جای خود را به نابرابری های خرد و فردی می دهد. در جامعۀ صنعتی تولیدپایه، کارگران قهرمانان آن روزگار بودند. احزاب سیاسی و سندیکاها، کارگردانان اصلی جنبش های سیاسی و اجتماعی روزگار پیشین بودند، اما با گذر از شکاف های اقتصادی و اجتماعی این نهادها کارویژه های پیشین خود را از دست داده اند. سوژۀ آلن تورن دیگر حاضر نیست به خاطر منافع کلان احزاب و نهادهای مدنی از خود بگذرد. سوژۀ امروز به جای بازیگری نقش های از پیش تعیین شده، در پی کارگردانی است. او می خواهد زموم امورش را خود به دست گیرد و میانجی های پیشین را برنمی تابد.

در چنین جامعه ای دولت مفهوم دیگری می یابد. رابطۀ دولت و جامعه باید دگرگون شود. تا کنون جامعه در خدمت دولت بود و دولت های ملی به نام مفاهیمی فرااجتماعی حکم می راندند. اینک روزگاری است که دولت ها باید در خدمت جامعه باشند.