پاراگونه: مقایسه هنرها

در پاراگونه (به معنای مقایسه) داوینچی می‌کوشد نشان دهد که نقاشی در ردیف علوم قرار می‌گیرد و مشاهده‌‌گر و بازنمای دقیق جهان است و فرایند خلق این هنر، کارکرد آن و ابزارِ خلق و درکش بر نظایرشان در شعر و مجسمه‏‌سازی و موسیقی و معماری برتری دارند. با‌این‌همه، حکایتِ پاراگونه تنها حکایت نقاشی و کار هنری نیست، بلکه موضوعاتی در آن طرح می‌­شوند که بیشتر در حوزۀ کار فیلسوفان هنر جای می­گیرند. از این گذشته، پاراگونه از نخستین نوشته­‌هایی است که به شکل­‌گیری دستۀ مستقلی به نام «هنرهای زیبا» کمک کردند. در روزگار قدیم، این هنرها را کنار هم نمی‌­نشاندند. موسیقی همنشین ریاضیات بود و شعر فرعِ دستور و خطابه. نیز نقاشان را بیشتر همکارِ داروگران و رنگرزان می‌­دانستند و مجسمه­‌سازان را همکار آهنگران و معماران را همکار بنایان. مقایسۀ نقاشی با شعر و مجسمه‌‏سازی و معماری و موسیقی، به جای دیگر صناعات و فنون، سخن از ربط و نسبتی به میان ­آورد که پیش‌‏تر در کار نبود.