حقوق تطبیقی نسب

اکنون دو دهه از تصویب قانون نحوهٔ اهدای جنین به زوجین نابارور در کشور می‌گذرد. سال‌ها پیش از تصویب چنین قانونی، روش‌های کمک‌باروری با مداخلهٔ ثالث در کشور به کار بسته شده و زوجین نابارور از این طریق صاحب فرزند شده بودند. این امر رویدادی عجیب نیست، چه قانون در همهٔ جوامع آهسته و بطیء حرکت می‌کند؛ بر خلاف رویّهٔ علم و فناوری که به‌سرعت به پیش می‌تازد. باری، قانون یادشده از جمله به دو دلیل جامع نیست؛ نخست آن‌که همهٔ روش‌های کمک‌باروری را در بر نمی‌گیرد و به اهدای جنین محدود است. دوم آن‌که بیانی غریب و مبهم از نسب کودکان متولد‌شده از این روش‌ها به دست می‌دهد. به تعبیر قانون، متقاضیانِ دریافت جنین والدین نیستند؛ اما باید از کودک نگهداری و مراقبت کنند؛ گویی فرزندی را به سرپرستی قبول کرده‌اند. آیا وضعیت در همهٔ نظام‌های حقوقی همین‌گونه است؟ با مطالعهٔ نظام‌های حقوقی گوناگون چرایی و چگونگی به رسمیت شناختن ورود شخص ثالث به فرایند تولید مثل، که امری آسان نیست، و نیز نقش وی در نسب کودکِ حاصل از این فرایند آشکار می‌شود. اینک که کودکانی بسیار به روش‌های یادشده در کشور متولد شده‌اند و نمی‌توان وجود آنان را نادیده گرفت، لازم است تجربهٔ حقوق دیگر کشورها در ارتباط با مسئلهٔ نسب ایشان مطالعه شود. بدین‌سان، شاید بتوان به رفع کاستی‌های موجود در نتظیم قانونیِ چنین پدیدارهایی کمک کرد. این جُستار کوششی در این راستاست.