فلسفه شر

شرارت چیز عجیب‌وغریبی نیست، پدیده‌ای آشنا و گاهی حتی پیش‌پاافتاده است. اما، به عقیدۀ لارس اسوندسن، ما زبانی را که بتوانیم به‌واسطۀ آن دربارۀ شر بگوییم و بشنویم از دست داده‌ایم. اغلب آن را مفهومی غریب و موهوم می‌بینیم، یادگاری از گذشته‌های دور و جوامع نامتمدن که هیچ ارتباطی به واقعیت‌های زندگی پیچیدۀ امروز ما ندارد. اما شر مسئله‌ای اخلاقی‌ است که همیشه عملاً با آن درگیریم: همه، به‌عمد یا ناآگاهانه، هم قربانی شرارت می‌شویم و هم مرتکب آن.

فلسفۀ شر با تکیه بر فلسفه، تاریخ و روان‌شناسی این پدیده را در حکم جنبه‌ای عادی از زندگی در جامعۀ معاصر بررسی می‌کند، جنبه‌ای که علاوه‌بر پیامدهای اخلاقی و سیاسی‌، در زندگی روزمره‌مان هم عواقب و اثرات ملموسی دارد‌. کتاب پس از مرور تعاریف شر در نظریات فلسفی و الهیاتی به ابعاد اخلاقی و انسانی این پدیده می‌پردازد و در نهایت وجوه نظری و عملی را به‌هم پیوند می‌دهد: در زندگی واقعی عملاً در برابر شرارت چه کاری از دستمان برمی‌آید؟ آیا می‌توانیم فارغ از اصول و باورها، مواجهۀ اخلاقی‌مان با جامعه را با تکیه بر حس مسئولیت‌پذیری و توجه به عواقب اعمالمان سامان دهیم؟ آیا می‌شود با چنین رویکردی به الگویی ملموس و منطقی برسیم که در حوزۀ پیچیده و پرحرف‌وحدیث سیاست‌‌ورزی و حکومت‌داری هم به کار بیاید؟

در نهایت، شر مسئله‌ای است که گذشته از تفسیر و درکش باید در سطوح فردی، اخلاقی و سیاسی واکنشی هم به آن نشان داد. به عقیدۀ اسوندسن شر را نباید توجیه کنیم، نباید با اکتفا کردن به توضیحات و تفاسیر از اهمیتش بکاهیم، نباید با آن کنار بیاییم. در عوض باید درباره‌اش کاری انجام دهیم و از افراد دیگر و نهادهای اجتماعی‌مان هم همین طلب را داشته باشیم.