نمکدان

بیست و سه سال پیش ، در سال ۱۳۷۰ کتابی از من با عنوان نان و نمک توسط انتشارات کتابسرا به چاپ رسید . این کتاب در همان سالهای اول به فروش رفت و نایاب گردید و تجدید چاپش به دلایل گوناگون از جمله مشغله نویسنده - میسر نشد . حال که قرار است بخشی از آن با تغییراتی چند منتشر گردد ، بد نیست اشاره ای به آن ها بشود . در آن زمان دو گروه از دست بافته های عشایری را در هم آمیختم و در کتاب نان و نمک آوردم ، یکی از این دو گروه سفره بود و دیگری نمکدان . سفره و نمکدان از لحاظ قطع و اندازه و کاربری با هم ارتباطی ندارند ، اما این که چرا این دو گروه مستقل از هم را در یک کتاب آوردم ، دلیلش ارتباط فرهنگی آنها بود . ارتباط فرهنگی نان و نمک و ریشه هایی که این دو نعمت در فرهنگ ایران دارند ، همه جا آنها را کنار هم و مکمل یکدیگر کرده است . در محاورات روزمره هرگاه سخن از حق شناسی است ، اشاره ای هم به نان و نمک و ضرب المثل هایی که در ارتباط با آن است ، می شود و عکس آن ، هرجا صحبت از عهد شکنی و قدر ناشناسی است و باز به نان و نمک توسل می گردد . بر مبنای همین ریشه های فرهنگی بود که کتاب نان و نمک را نوشتم و با قراردادن دو گروه از دست بافته های عشایری در رابطه با نان و نمک بخشی از فرهنگی که می رفت به فراموشی سپرده شود ، به یاد آوردم . عمل فوق ، اما ، از دیدگاه علم فرش شناسی { Carpet Studies } منطقی نبود ، زیرا هر یک از این دو گروه یعنی سفره و نمکدان در دانش فرش مبحثی جدا و مستقل است . سفره از گروه گستردنی هاست و نمکدان از دسته ی محفظه ها و هر یک اندازه ، برش و ساختار خود را دارد . این مشخصات که در دانش فرش ویژگی های ساختاری Structural characteristics نام دارد ، تأثیرات زیادی بر ویژگی های نمایشی با گرافیکی Visual and graphical characteristics می گذارد و به جهت مجموعه ی اینهاست که در دایرة المعارف فرش هریک از دو گروه نمکدان و سفره به رغم اشتراکات فرهنگی شان - در دو مدخل جدا از هم بررسی می شوند.