شرح غزلیات سعدی

دل از دریچهٔ فکرت به نفس ناطقه داد
نشان حالت زارم که زارتر می‌گشت

دریچهٔ فکرت: روزن اندیشه، استعارهٔ مکنیْه
نفس ناطقه: ترکیب وصفی، نفس را در مرتبهٔ کمال، نفس ناطقه می‌گویند. در اصطلاح حکما، روح و جانی که ادراک معانی می‌کند.
معنی بیت:‌ دلم از روزنهٔ فکر و اندیشه از حال زار و ناتوان و رنجور من برای نفس ناطقه‌ام سخن می‌گفت. (دلم ازناتوانی من با عقل سخت می‌گفت).