ذهن روسی در نظام شوروی

نام کتاب در اصل The Soviet Mind است که ترجمه‌ی لفظ به لفظ آن می‌شود ذهن شوروی یا «ذهنیت» شوروی، که این عنوان فارسی چندان گویا و رسا به نظر نمی‌رسد و تناسب کاملی هم با محتوای کتاب ندارد. عنوان فرعی کتاب، یعنی « Russian Culture under Communism» به معنای «فرهنگ روسیه در دوره‌ی کمونیسم»، تا حدودی این نقص را برطرف می‌کند و محتوای کتاب را بهتر انعکاس می‌دهد. در کتاب از هنر و اندیشه و فرهنگ و سیاست در روسیه‌ی دوره‌ی شوروی بحث شده است، و آیزایا برلین در زمان‌های مختلفی (از سال ۱۹۴۵ گرفته تا سال ۱۹۹۰) درباره‌ی جنبه یا جنبه‌هایی از زندگی فکری و سیاسی روسیه سخن گفته است. با توجه به این نکته‌ها، من در نهایت تصمیم گرفتم عنوان کتاب را به ذهن روسی در نظام شوروی ترجمه کنم، تا هم از عنوان اصلی زیاد دور نشوم و هم محتوای کتاب را برسانم. به روال ترجمه‌های قبلی‌ام، چه از آثار آیزایا برلین (مجوس شمال و کارل مارکس) و چه از آثار دیگران، همه‌ی اسم‌هایی را که در متن کتاب آمده‌اند (اعم از اشخاص و مکان‌ها و آثار) به ترتیب الفبای فارسی و همراه با ضبط اصلی و شماره‌ی صفحه یا صفحه‌ها در «نام‌نامه»ی انتهای کتاب فهرست کرده‌ام، تا هم دسترسی خوانندگان به اسم‌ها و ضبط آن‌ها تسهیل شود و هم نیازی به آوردن پانوشت‌های متعدد و تکرار آن‌ها در صفحه‌های مختلف کتاب نباشد. خوانندگان به هر اسمی که برمی‌خورند برای دیدن ضبط اصلی و نیز موارد تکرار آن در کتاب می‌توانند به «نام‌نامه» مراجعه کنند. در عین حال، در «زندگی‌نامه‌ها» توضیح مفصل‌تری درباره‌ی بسیاری از شخصیت‌ها داده شده است، و مجموع این اطلاعات سبب شده که کتاب حالت دایرة‌المعارف‌گونه پیدا کند و به نوعی کتاب مرجع در زمینه‌ی اندیشه و فرهنگ روسیه تبدیل شود.