خواب آشفته نفت 1

آن روز که مظفرالدین شاه امضای خود را پای قرارنامچه ای نهاد که امتیاز بهره برداری از نفت سرتاسر ایران را ــ به استثنای پنج ایالت شمالیِ هم مرز با روسیه ــ به آن استرالیایی انگلیسی تبار، ویلیام ناکݧݧݩْس دارسی، اعطا می کرد، نه او می دانست چه می کند و نه آن ماجراجوی گمنام می دانست که کلید چه گنج روانی را به دست آورده است. آنگاه که امتیازنامه امضا شد و شرایط و مقررات آن از پرده برافتاد مادۀ ششم آن بیش از هر چیز دیگر مایۀ خشم و غضب روسیه گردید زیرا که آن دولت خود در نظر داشت چنین خط لوله ای را احداث کند و طرح آن در اوت ۱۹۰۱ (مرداد 1280) به تصویب نیکولای دوم تزار روسیه رسیده بود و تزار از آن به عنوان طرحی که قرار است «موجب افزایشِ نفوذ ما در ایران و سواحل اقیانوس هند گردد» یاد کرده بود. اگر مادۀ ششم قرارداد دارسی در آن زمان مایۀ آشفتگی روسیه می‌گردید همین ماده بعدها آمریکایی‌ها را نیز که در پی تحصیل امتیاز نفت شمال ایران بودند ولی راه را برای صادرات آن بسته می یافتند ناراحت می‌کرد